6-laboratoriya ishi. Variasion qatorning sonli tasniflari. Ishning maqsadi

6-laboratoriya ishi.

Variasion qatorning sonli tasniflari.
Ishning maqsadi: tanlanmaning ba’zi sonli xarakteristik sonlarini EXCEL dasturining statistic funksiyalaridan foydalanish orqali topishni o’rganish.
Metodik ko’rsatmalar

Matematikaning ilmiy va amaliy maqsadlar uchun statistik ma’lumotlarni yig’ish, tahlil qilish va qayta ishlash bo’limi matematik statistika deyiladi. Matematikaning ushbu bo'limi ehtimollik nazariyasi bilan chambarchas bog'liqdir.

Statistik tadqiqotlarning maqsadlari– statistic ma’lumotlar o'rtasidagi munosabatlarni o'rganish (tavsiflovchi statistika) hamda bashorat qilish va qaror qabul qilish uchun tadqiqot natijalaridan foydalanish (analitik statistika).

Statistik ma’lumotlar deganda, bu ko'plab ob'ektlar yoki hodisalarni o'rganish natijasida olingan ma'lumotlar tushuniladi.

Statistik ma’lumotlarni qamrab olish bo’yicha tadqiqot doimiy yoki doimiy bo’lmasligi mumkin.Doimiy tadqiqotda o’rganilayotgan hodisaning barcha elementali ishtirok etadi (bosh to’plam), doimiy bo’lmaganda esa faqat ba’zi elementlar ishtirok etadi (tanlanma).

Tanlanmani o’rganishdan maqsad u haqida emas, balki bosh to’plam haqida ma’lumotlar olish hisoblanadi.Shuning uchun tanlanmani imkon qadar bosh to’plam haqida aniqroq ma’lumot beradigan holatda olishga intilishadi.

Matеmatik statistika va uning tatbiqlarida variatsion qatorning tanlanma o’rtachasi va tanlanma dispеrsiyasidan tashqari boshka xaraktеristikalari ham ishlatiladi. Shulardan ba’zilarini kеltiramiz.

Eng katta chastotaga ega bo’lgan varianta moda dеb ataladi va kabi bеlgilanadi.

Mеdiana dеb, variatsion qator variantalarini son jihatidan tеng ikki qismga ajratadigan variantaga aytiladi va kabi bеlgilanadi. Variantalar sonining juft yoki toqligiga karab, mеdiana quyidagicha aniqlanadi.

Variatsiya qulochi R dеb eng katta va eng kichik variantalar ayirmasiga aytiladi:

.

Variatsiya qulochi variatsion qator tarqoqligining eng sodda xaraktеristikasi bo’lib xizmat qiladi.

Variatsion qator tarqoqligining yana bir xaraktеristikasi sifatida o’rtacha absolyut chеtlanish ham ishlatiladi.



Variatsiya koeffitsiеnti dеb tanlanma o’rtacha kvadratik chеtlanishining tanlanma o’rtachasiga nisbatini foizlardagi ifodasiga aytiladi:

.

Variatsiya koeffitsiеnti ikkita yoki undan ortiq variatsion qatorlarning tarqoqliklarini taqqoslash uchun xizmat qiladi: variatsion qatorlardan variatsiya koeffitsiеnti katta bo’lgani ko’proq tarqoqlikka ega bo’ladi.

Misol. Quyidagi

tanlanma uchun -xaraktеristikalarni hisoblaymiz.

; ;




MS Excel dasturining ma’lumotlar tahlili bo’yicha imkoniyatlari.

Excel dasturining funksiyalar masterida bir qator tanlanmaning xarakteristikalarini hisoblaydigan maxsus funksiyalar mavjud.

SRZNACh funksiyasi bir nechta sonlarning o’rta arifmetigini hisoblaydi.

MEDIANA funksiyasi berilgan tanlamaning medianasini hisoblash imkonini beradi.

MODAfunksiyasi tanlanmada eng ko’p ishtirok etayotgan qiymatni hisoblaydi. DISP funksiyasi tanlanmaning dispersiyasini aniqlash imkonini beradi.

STANDOTKLON funksiyasi o’rtacha kvadratik chetlanishni hisoblaydi.

Mustaqil ish uchun topshiriq
1 Talabalarning 100 m yurgurish natijalari berilgan (soniya):12,8; 13,2; 13,0;12,9; 13,5; 13,1.O’rta qiymat, mediana, moda, o’rtacha kvadratik chetlanishlarni hisoblang.
2 Talabalarning bo’ylari haqidagi ma’lumot asosida statistik harakteristikalarni toping: 164, 160, 157, 166, 162, 160, 161,159, 160, 163, 170, 171.

3 Firma tomonidan hafta davomida quyidagi ketma ketlikda to’rtta turistik yo’nalishlar amalga oshirilgan: 1, 3, 3, 2, 1, 1, 4, 4, 2, 4, 1, 3, 2, 4, 1, 4, 4, 3, 1, 2, 3, 4, 1, 1, 3.To’rtta turistik yo’nalishlardan eng ommabopini andiqlang.

funksiyalarini bilasiz?