6 Laboratoriya ishi Kulachokli mexanizmlarni kinematik analizi

---

6 - Laboratoriya ishi
 
Kulachokli mexanizmlarni kinematik analizi 
 
Ishdan maqsad. Kulachokning berilgan harakat qonuni va profile bo’yicha turtkichning 
harakat qonunini aniqlash. 
Kerakli asboblar: Turtkichning siljish grafigini chizish priboli, shtangensirkul, turli 
slesarli klyuchlar, tronsportir, chizmachilik asboblari, lekalo. 
Ish bajarish hajmi – 2soat. 
Ishning nazariy asoslanishi 
Egrilik radiusi o’zgaruvchan zveno kulachok deb ataladi.Tarkibida kulachok 
bo’lgan kinematik zanjirga kulachokli mexanizm deyiladi. 
Turtkichni ilgarilama-qaytalma harakat qiluvchi kulachokli mexanizmning 
sxemasi 7.1-rasmda ko’rsatilgan.Kulachok φ burchagiga burilganda turtkich S 
masofasiga siljiydi. Kulachokning profilini tuzilishiga qarab, turtkichning siljish 
funksiyasi S
T
=S
T
(φ) turlicha bo’lishi mumkin. 
Turtkichi aylanma-buralma harakat qiluvchi kulachokli mexanizmning sxemasi 
7.2-rasmda ko’rsatilgan.Kulachok o’z o’qi atrofida φ burchagiga aylanganda, 
turtkich ham β
0
burchagiga 
buriladi. 
7.2-rasm
Rasm nomi
7.1-rasm
Rasm nomi
Kulachokbilanturtkichningo’zarobirikishikuchorqali (prujinayordamida) yokigeometrik 
birlashishimumkin.Ko’pinchaturtkichgaroliko’rnatilganbo’ladi.Bundanasosiymaqsadsirpanishish
qalanishnidumalashishqalanishgaaylantirishhisobigakulachoklimexanizmniishlashsharoitiniyaxs
hilashdir. 

---

Kulachoklimexanizmlarmetalkesishstanoklarida, avtomatlarda, nusxaolishqurilmalarida, 
gaztaqsimlashmexanizmlarida, hisoblashmashinalarida, tikuvmashinalarida, optic priborlarda, 
shuningdek, 
mashinasozlik, 
to’qimachilikpoligrafikvaasbobsozliksanoatiningmashinavamexanizmlaridakengishlatiladi. 
Kulachoklimexanizm 
– 
yetaklanuvchizvenolarningkichikharakatlarinihosilqilishdaishlatiladi. 
Kulachoklimexanizmlarningafzalliklari: 
• ixcham; 
• berilgan harakat funksiyasining aniqligi yuqori; 
• yetakchi zveno bir tekis aylanganda, yetaklanuvchi zvenoning istalgan vaziyatida uni 
harakatlantirish yoki to’xtatish mumkin; 
• turli harakat qonunlari talab qilinganda uning kulachoklarini almashtirish oson. 
Kulachokli mexanizmlarning kamchiliklari: 
•kulachok profilini yasash murakkab; 
• turtkichning kata siljishini hosil qilish qiyin; 
• kulachok profilining yeyilishini turtkich harakat qonuniga ta’sir qiladi va x.k. 
Kulachokning bir marta aylanishida kulachok turtkich harakatlarning burilish burchagiga 
mosnfazalari quyidagicha bo’ladi: