6. Erkin radikallar va erkin radikalli jarayonlar. Tirik sistemalarda erkin radikallarning hosil bo‘lish jarayonlari



Download 191 Kb.
bet1/6
Sana19.04.2022
Hajmi191 Kb.
#563301
  1   2   3   4   5   6
Bog'liq
6. Erkin radikallar


6. Erkin radikallar va erkin radikalli jarayonlar.

Tirik sistemalarda erkin radikallarning hosil bo‘lish jarayonlari. Oziq moddalarning kimyoviy energiyasidan foydalaniladigan ba’zi jarayonlarda, yorug‘lik kvantlari, shuningdek, ionlashtiruvchi nurlar ta’sirida organizmda erkin radikallar vujudga keladi. Erkin radikal deganda, molekulyar orbita yoki tashqi atom orbitasida juftlashmay qolgan elektronlar va shunga ko‘ra o‘z magnit momenti bo‘ladigan molekula yoki molekula qismi tushuniladi. Doimiy magnit maydonidagi ana shunday molekulalar o‘z magnit momentining yo‘nalishiga yarasha uning uzunasiga qarab joylashadiki, bu ularni aniqlab olishga imkon beradi.
Tarkibida erkin radikallari bo‘lgan moddalar paramagnit moddalar deb ataladi. Temirli birikmalarning ko‘pchiligi, ikki valentli mis tutadigan moddalar va boshqalar paramagnit moddalar jumlasiga kiradi. Ba’zi moddalar, masalan, kislorod juft sondagi elektronlarga ega bo‘lsada, tashqi orbitasida juflashmagan ikkita elektroni bo‘ladi va shuning uchun bular ham paramagnit moddalar hisoblanadi. Erkin radikallar yuksak kimyoviy faollikka ega. Tekshirilayotgan to‘qimalardagi juftlashmay qolgan elektronlar konsentratsiyasi bilan almashinuv jarayonlarining darajasi o‘rtasida hayron qolarli darajada muvofiqlik borligi aniqlangan. Erkin radikallar biopotensiallarning kelib chiqishida muayyan rolni o‘ynaydi – erkin radikallar konsentratsiyasi bilan potensiallar ayirmasi o‘rtasida to‘g‘ri proporsional bog‘lanish bor. So‘nggi vaqtlarda erkin radikallarning kanserogenezda muayyan darajada ishtirok etishini ko‘rsatadigan talaygina ma’lumotlar mavjud.
Erkin radikallarning organizmdagi asosiy manbai almashinuv jarayonlaridagi ko‘pdan-ko‘p oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarida kuzatiladigan bir elektronli ko‘chishlardir. Ma’lumki, oksidlanish qaytarilish reaksiyalarining asosida elektronlarning molekulalar yoki ionlar orasidan ko‘chib, ular zaryadining o‘zgarib qolishi yotadi. Chunonchi, gidroxinon (I) ning xinon (II) gacha oksidlanish jarayoni negizida 2 ta elektronning yo‘qolishi yotadi. Biroq, Mixaelis ko‘rsatib berganidek, bu elektronlarning ko‘chishi bir yo‘la yuzaga chiqmasdan, balki avval ularning biri, keyin ikkinchisi yo‘qoladi. (I) yoki (Ia) va (II) bosqichlar o‘rtasida erkin radikal bo‘lmish yarimxinon yoki semixinon hosil bo‘ladigan oraliq bosqich mavjud. Erkin radikallar ko‘pchilik hollarda turg‘un bo‘lmagan va tez yo‘qolib ketadigan oraliq birikmalardir. Lekin maxsus metodlar bilan ularni qayd qilish mumkin. Odam organizmida oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarida (vitamin B2 va ba’zi bo‘yoqlar) erkin radikallar ishtirok etishini qayd qilish mumkin bo‘ldi. Erkin radikallarning biologiyadagi rolini L.A.Blyumenfeld va L.M.Kayushinlar o‘rganishgan.

Download 191 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish