Yopiq poligonda direksion burchaklarni to‘g‘ri hisoblanganini isboti bo‘lib, oxirda 1-2 tomonning berilgan direksion burchak qiymatini kelib chiqishi asos bo‘ladi.
Misolda: 1-2 = 5-1 + 1800 - 2 = 3510 39/ + 1800 – 1350 23/ = 360 16/ .
1.5. Direksion burchaklardan rumb burchaklariga o‘tishda 6.1-rasmga ko‘ra quyidagi ifodalardan foydalaniladi
SH
X+
IV I
G‘ SHQ
U- 0 U+
III II
X-
J
6.1 – rasm.Direksion va rumb burchaklarining chorak va ishoralari
6.1-jadval
Direksion va rumb burchaklariorasidagi munosabat
choraklar
|
ifodalar
|
Rumblar nomi
|
Ishoralar
|
X
|
Y
|
I
|
r1 = 1
|
SHshq
|
+
|
+
|
II
|
rII = 1800 - II
|
Jshq
|
-
|
+
|
III
|
rIII = III -1800
|
Jg‘
|
-
|
-
|
IV
|
rIV =3600 - 1V
|
SHg‘
|
+
|
-
|
misol: 2-3 = 1350 02/ , rumb burchagi quyidagicha topiladi:
r2 = 1800 - 1350 02/ = 44058/ ; r2 = JSHQ: 440 58/
5-1 = 3510 39/, rumb burchagi quyidagicha topiladi:
r4 = 3600 - 3510 39/ = 80 21/ ; r4 = SHG‘: 80 21/.
Topilgan rumb burchaklari jurnalning 5 - ustuniga yoziladi.
1.6. Koordinata orttirmalari X va poligon tomonlarning gorizontal qo‘yilishi S va topilgan direksion yoki rumb r burchaklari orqali quyidagicha hisoblanadi
X = d·cos X = d·cos r
yoki (6.8)
Y = d·sin Y = d·sin r .
Misol: = 187,30; 1-2 = 36016/ bo‘lganda,
X = 187,30·cos (36016/) = + 151,01 m;
Y = 187,30·sin (36016/) = + 110,80 m.
X va Y larni echish kalkulyatorda oson bajariladi.
Hisoblangan orttirmalar jadvalning 7 va 8 ustunlariga yoziladi. SHu tarzda poligonning qolgan tomonlariga ham X va Y lar hisoblanadi.
1.7. Yopiq poligon bo‘yicha koordinata orttirmalari bog‘lanmasligi quyidagicha hisoblanadi
, (6.9)
ya’ni topilgan orttirmalar algebraik ravishda qo‘shilib chiqiladi.
Aslida yopiq poligonda orttirmalarning nazariy yig‘indisi nolga teng bo‘lish kerak. Amalda burchaklar va masofalarni o‘lchashda yo‘l qo‘yilgan xatolari tufayli X va Y nolga teng bo‘lmay, boshqa biror x va u qiymatga ega bo‘ladi.
Misolda : .
1.8. Topilgan x va u qiymatlari bo‘yicha poligon perimetridagi absalyut bog‘lanmasligi
(6.10)
hisoblanadi va uning yo‘l qo‘yarli bo‘lganligi quyidagicha aniqlanadi
, (6.11)
bu erda poligonning perimetri metr hisobida.
Misolda :
.
1.9. Agar (6.11) - chi ifodadagi shart bajarilsa (misolda bajarilgan) x va u qiymatlari koordinata orttirmalariga tomonlar uzunligiga proporsional ravishda quyidagi formulalar bo‘yicha hisoblanib teskari ishorasi bilan tarqatiladi
.
Misolda: X1 va Y1 lar uchun tuzatmalar quyidagilarga teng
.
Hisoblangan tuzatmalarni yig‘indisi x va u bog‘lanmasliklarga teskari ishorasi bilan teng bo‘lishi kerak, ya’ni
va .
Tuzatmalar hisoblangan X va Y qiymatlari ustiga yoziladi.
6.2 - ilovaning 7 va 8 ustunlariga qarang.
Koordinata orttirmalari X va Y tuzatma ishorasiga qarab tuzatilib jadvalning 9 va 10 ustunlariga yoziladi.
Tekshirish: tuzatilgan Xi va Yi larni yig‘indisi nolga teng bo‘lishi kerak, ya’ni
1.10. Poligon uchlari koordinatalari o‘qituvchi tomonidan berilgan 1-chi nuqtani koordinatalari bo‘yicha quyidagi formula yordamida hisoblanadi
, (6.12)
bu yerda: - poligonning keyingi nuqtasini koordinatalari ;
- poligonning oldingi nuqtasini koordinatalari ;
- ular orasidagi koordinata orttirmasining tuzatilgan
qiymati.
Misol: bo‘lganda,
Nuqtalarning hisoblangan koordinatalari jadvalning 11 va 12 ustunlariga tegishli nuqtalar qatoriga yoziladi.
Hisoblash tekshiruvi bo‘lib birinchi nuqtani koordinatalarini qayta kelib chiqishi asos bo‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |