6-amaliy mashg’ulot. Azotning kislorodli birikmalari. Hno2 va hno3 kislotalari

Azotning vodorodli birikmalari. Ammiak NH₃, gidrazin N₂H₄ va azid kislota HN₃ azotning vodorodli birikmalaridir. Gidroksilamin NH₂OH ham azotning vodorodli birikmalari qatoriga kiradi.
Ammiak. Ammiak tabiatda oqsil moddalarning chirishidan hosil bo’ladi. Ammiak tuzlariga kuchli asoslar ta’sir ettirilganda ham ammiak hosil bo’ladi:
2NH₄Cl+Ca(OH)₂→CaCl₂+2NH₃+2H₂O
Ammiakli suv-novshadil spirtni qizdirish yo’li bilan ham olinadi. Sanoatda ammiak olish uchun asosiy xomashyo erkin holatdagi vodorod bilan azotdir. Bu ikki moddadan ammiak sintez qilinadi:
N₂+3H₂→2NH₃+92kJ
Bu reaksiya 1913-yilda texnikaga joriy etilgan. Azot bilan vodorodning birikishi qaytar reaksiya bo’lib, bu reaksiya issiqlik chiqishi va reaksiya uchun olingan gazlar hajmining kamayishi bilan boradi. Ammiak sintezining unumini oshirish uchun haroratni mumkin qadar pasaytirish va bosimni mumkin qadar oshirish mumkin.
Nitrit kislota-HNO₂. Suyultirilgan eritmalardagina mavjud. Uni metall nitritlarning suvdagi eritmasiga biror kislota qo’shish yo’li bilan olinadi. Nitrit kislota juda kuchsiz kislotalar qatoriga kiradi. Nitrit ionidagi elektronlar soni ozondagi elektronlar soniga teng. Shuning uchun nitrit kislota beqaror. Nitrit kislota suvdagi eritmalarda ham barqaror emas. U eritmada quyidagi qaytar reaksiyaga muvofiq parchalanib turadi:
3HNO₂→HNO3+2NO+H₂O
Ishqoriy metallar nitritlarini hosil qilish uchun o’sha metallarning nitritlari qaytaruvchilar ishtirokida qizdiriladi:
2NaNO₃→2NaNO₂+O₂
Nitrit kislota kuchli oksidlovchilarni qaytarib, o’zi nitrat kislotaga qadar oksidlanadi, masalan
4KMnO₄+10HNO₂+6H₂SO₄→2K₂SO₄+10HNO₃+4MnSO₄+6H₂O
Lekin kuchli qaytaruvchilar ta’sirida esa nitrit kislota qaytarilib NO ga aylanadi:
2KI+2HNO₂+H₂SO₄→I₂+2NO+2H₂O+K₂SO₄