6-amaliy ish: Paralell xisoblashlarni amalga oshirish

 
3. Ma’lumotlar va ob’ektlar parallelligi 
 
Bitta
 
dasturning bajarilishi davomida, tizimga kelib tushayotgan bir qancha ma’lumotlar 
tuplamini qayta ishlash masalasi hal qilinadi. Bunday masalalarga ikkita bir xil ob’ektni 
xarakterlovchi vektorlar yoki matritsalar ustidagi bajariladigan amallarni misol qilib 
keltirishimiz mumkin. Ikkita mxn ulchovli matritsani qo’shish uchun ular tarkibidagi barcha 
elementlarni bir-birlariga qo’shish kerak bo’ladi. 
A+B=[a
ir
]+[v
ir
]=[a
ir
+v
ir
] 
Bu xolda har bir m va p juftliklarni qo’shish kerak bo’ladi. Xuddi shuningdek mxn 
ulchovi matritsani skalyar kattalikka Ko’paytirishda ham mxn elementlarni har birini 
skalyarga Ko’paytirish talab qilinadi. 

---

48 
Ana shunday amallarni bir nechta sayta ishlovchi qurilmalarda bir-biriga bog’liq, 
bo’lmagan xolda parallel bajarish mumkin. Bundan tashqari radiolokatsion stansiyalarda 
signallarni qayta ishlashda, hamma signallar bitta dastur asosida qayta ishlanishini xam 
parallel bajarish mumkin. 
Axborotlarni qayta ishlashdagi yana bir usul bu konveyerli qayta ishlash usulidir. 
Konveyerli qayta ishlashni bir qancha operatsion bloklarga bulingan bitta protsessorli 
tizimlarda ham tashkil etish mumkin. Xar bir operatsion blok operatsiyaning aniq qismini 
bajarishga maxsuslashtirilgan. Ana shu protsessor quyidagicha ishlaydi: agar i-operatsion 
bloki, j-operatsiyani i qismini bajarsa, (i-1)-operatsion bloki (j) operatsiyani (i-1) qismini 
bajaradi. Natijada konveyerli qayta ishlash xar xil bo’ladi. 
Shunday 
qilib, 
konveyerli 
ishlash 
rejimida 
turli 
modullarda 
turli 
masalalarning qismlari parallel bajariladi. Xdr bir masalani bajarilishi jarayo ni 
bir qancha nisbatan bir xil vaqtda, turli maxsuslashtirilgan modullarda bajariladi. 
Xohlagan keyingi modul, oldingi topshiriq, bajarilib bo’lingandan so’ng, o’ziga 
ma’lumot keyingi topshiriqni bajarishni boshlaydi. Konveyerli qayta ishlashda 
operatsiyalarni bajarilishini birlashtirish tamoyilini 3-rasmdagi diagrammada 
ko’rishimiz mumkin. 
Operatsiyalarni ketma-ket bajarishda xar bir operatsiya oldingisi bajarilib 
bo’lingandan so’ng boshlanadi (3,a-rasm). 
 
11.2-rasm. Konveyerli rejimda operatsiyalarni bajarishni birlashtirish. 
Konveyerli qayta ishlashda bitta yoki undan Ko’prok operatsiyalar yoki buyruqlar 
turli darajalarda bir vaqtda bajariladi (3, b-rasm). Masalan, buyruqulardan birini 
bajarilishi tugallanish xolatida, yana biri asosiy xotiradagi axborotni Bsutish holatida 
bo’lishi mumkin. Buni 3,a-rasm misolida ko’rib chiqamiz: kuzg’aluvchi vergulli ikki 
sonni sushish amalini ko’rib chiqamiz. 
A*2
x
+V*2
u
=S*2
x+u
Bu qo’shish amalini to’rtta ketma-ket bajariladigan bosqichlarga bo’lishimiz 
mumkin: 1) tartiblarni taqqoslash (TT); 2) tartiblarni tenglashtirish (TTg); 3) kichkina 
tartibli mantissani surish va mantissani qo’shish (sm); 4) natijani normallashtirish 
(NN). Shunga mos ravishda protsessor tarkibida to’rtta ketma-ket bog’langan va 
yuqorida ko’rsatilgan to’rtta amalni bajaruvchi operatsion bloklar kiritilgan. 4-rasmda 
quzg’aluvchi vergulli ikki sonni qo’shishdagi konveyerli operatsiyalarni bajarishning struktura 
sxemasi keltirilgan. 

---

49 
11.3-rasm. Konveyerli operatsiya struktura sxemasi

Xar bir qadamning bajarilish Vaqti 60,100,140,100 ne ga teng, shuning uchun qo’shish 

amali 400 ne da amalga oshiriladi. 
Amaliyotda qo’zg’aluvchi vergulli n-ta elementga ega bo’lgan ikkita vektorni qo’shish va 
bu jarayonni Vaqt diagrammasini yaratish kerak bo’ladi. Shu ikki vektorni qo’shishni konveyer 
yordamida xisoblaymiz.