6 – mavzu: markaziy osiyodagi vaqf xo’jaligi nazorat topshiriqlar

MOda voqiflarning ijtimoiy tarkibi.

Vaqf — musulmon mamlakatlarida davlat yoki ayrim shaxslar tomonidan diniy ehtiyoj yoki xayriya ishlari uchun ajratilgan mol-mulkdir. U o‘z ichiga ko‘chmas mulk (bino va inshootlar, ekin maydonlari) va ko‘char mulkni (asbob-uskunalar, stanoklar, qurol-yarog‘lar) oladi. Ulardan foydalanganda, mulkning asli yo‘qolmaydi, ammo foydasi sarflanadi. Vaqfning turlari – masjidlar, madrasalar, shifoxonalar, mehmonxonalar, zoviya - zikrxonalar, takyalar kabi muhtojlarga atalgan muassasalar, kambag‘alligi tufayli turarjoy qura olmaydigan, uy sotib yoki ijaraga ololmaydigan oila va shaxslarga atalgan turarjoylar, yo‘lovchi va muhtojlarga suv tarqatishga mo‘ljallangan quduqlar, kishilarga turli taomlarni tarqatadigan xayriya oshxonalari, yo‘l va ko‘priklar, ularni tuzatish bilan o‘z xizmatlarini taqdim qiladigan korxonalar, tashlandiq va yetim bolalarga atalgan, ularni yedirish, ichirish, kiyintirish, yashash joyi bilan ta'minlash, xatna qildirish bilan bog‘liq muassasalar, ko‘zi ojiz, shol va ojiz kishilarga atalgan, ularning huzur-halovat ila yashashlari uchun barcha kerakli narsalarni hozir qiluvchi muassasalar, qamoqdagilarga yordam beradigan, ularga oziq-ovqat va dori-darmon yetkazib beradigan muassasalar, oila qurishda qiynalib qolgan yosh yigit-qizlarga yordam qiladigan muassasalar, emizikli onalarni sut va qand bilan ta'minlaydigan xayriya muassasalari, idishlarini sindirib qo‘ygan bolalarga yordam beradigan muassasalar, qarovsiz qolgan hayvonlarga yordam beradigan xayriya tashkilotlari ko‘rinishida bo‘lishi mumkin.
Masjid, Madrasa, xonaqo, maqbara va mozorlarga qarashli yerlar «vaqf mulki» hisoblangan. Bu mulk Tеmur va tеmuriylar davrida ancha katta nufuzga ega bo’ladi va rivoj topadi. Vaqf mulklariga odatda yer-suvlardan tashqari ko’plab do’kon, korxona, tеgirmon, objuvoz, bozor, karvonsaroylar ham vaqf qilib kiritilgan. Ulardan tushgan daromadlar asosan xayriya ishlari uchun sarflangan, yani masjidlar, madrasalar, shifoxonalar va xonaqolarning ta'miri, jihozi, mutavalli, mudarris, tabib va talabalarga beriladigan nafaqalar hamda langarxona, (musofirxona) va shifoxonalarning kundalik sarf-harajatlarn uchun ishlatilgan.

3.