6- mavzu. Chastota modulyatsiyasi(ChM). ChM signallarni xosil qilish. Chastotasi modulyatsiyalangan signallarni olish

6- mavzu. Chastota modulyatsiyasi(ChM). ChM signallarni xosil qilish.
Chastotasi modulyatsiyalangan signallarni olish

Chastota modulyatsiya natijasida yuqori chastotali tashuvchi

(6.36)

ning oniy chastotasi o‘zgarishi kerak, bu o‘zgarish ∆ω_d modulyatsiyalovchi signal

(6.37)

amplitudasiga proporsional bo‘lishi kerak, ya’ni

. (6.38)

Chastota modulyatori ikki qismdan iborat bo‘lishi kerak: birinchisi, ω₀ chastotali tebranishlar generatori va ikkinchisi, generatsiyalanayotgan tebranish chastotasini modulyatsiya signali orqali boshqaruvchi qism. Generator qurilmasi bilan qo‘llanmaning oxirgi qismida tanishamiz. Hozircha generatorda uning tebranish chastotasini aniqlovchi rezonans LC parallel konturi bor deb hisoblaymiz. LC – kontur rezonans chastotasi ω₀ quyidagiga teng

. (6.39)

Demak, biz parallel kontur induktivligi L yoki sig‘imi C ni o‘zgartirib, uning rezonans chastotasi ω₀ ni o‘zgartirishimiz mumkin. Natijada generator chastotasi o‘zgaradi. Kontur parametrlarini turli usullar bilan o‘zgartirish mumkin, hamma holda ham boshqaruvchi element X_b(t) reaktiv element bo‘lib, u L yoki C ga ta’sir etishi kerak.

6.12a-rasmda chastota modulyatori soddalashgan sxemasi va 6.12b-rasmda boshqaruvchi elementi X_b(t) sifatida varikapdan foydalanilgan chastota modulyatori sxemasi keltirilgan.
X_b(t) modulyatsiyalovchi kuchlanish u_m(t) orqali boshqariladi. Varikap p-n o‘tishi sig‘imini unga qo‘yilgan kuchlanishga bog‘liqlik xarakteristikasi C=F(U) kuyida rasmda keltirilgan.






6.12-rasm. Chastota modulyatorlari sxemasi. a) soddalashtirilgan sxemasi, b) ChM signalni varikap yordamida olish sxemasi.
6.12-rasmda punktir chiziqdan chap tomoni ω₀ chastotali tebranishlar generatori bo‘lib, unga varikap VD ajratuvchi kondensator C_a orqali ulangan. Varikapning ekvivalent qarshiligi har bir onda, uning doimiy qismi S₀ va o‘zgaruvchan qismi ∆S(t) dan iborat, ya’ni


S_d(t) =S₀+∆S(t). (3.40)

Varikap volt-farada xarakteristikasi (6.13-rasm) da ish nuqtasi unga beriladigan siljish kuchlanishi Ye_v orqali o‘rnatiladi. Modulyatsiyalovchi kuchlanish u_Ω(t) tranformator TV va drossel L_dr orqali siljish kuchlanishi Ye_v bilan birga varikapga beriladi. Bu kuchlanishlar ta’sirida varikap sig‘imi boshqariladi. C_a – kichik sig‘imli kondensator ω chastotali yuqori chastotali tebranishlar uchun qarshilik ko‘rsatmaydi, natijada varikap va LC kontur bir-biriga parallel ulanadi. Ikkinchi tomondan S_a kondensatori modulyatsiyalovchi u_Ω(t) ni parallel konturga o‘tkazmaydi. Bundan tashqari S_a siljish kuchlanishi manbai Ye_v ni L induktivlik orqali o‘tishiga yo‘l qo‘ymaydi. Drossel L_dr parallel LC konturni yuqori chastotada transformator TV va Ye_v manba ichki qarshiligi bilan shuntlanishini bartaraf qiladi.

6.13-rasm. Varikap yordamida ChM signalni olishga oid vaqt diagrammalari.
Varikapga kichik sathli modulyatsiyalovchi kuchlanish u_Ω(t) ta’sirida uning sig‘imi S_d(t) modulyatsiyalovchi kuchlanishga proporsional o‘zgaradi (6.13-rasm). Buning natijasida generatsiya chastotasi o‘zgaradi, u quyidagi ifoda orqali aniqlanadi
, (6.41)
yoki
. (6.42)

Varikap boshlang‘ich sig‘imi S₀ va parallel kontur kondensatori S sig‘imi birgalikda tashuvchisi chastotasini ω₀ ni belgilaydi. Demak deb olsak tashuvchi chastotasi bo‘ladi va (6.42) quyidagi ko‘rinishni oladi

. (6.43)

Demak parallel kontur sig‘imining ga o‘zgarishi uning chastotasini o‘zgarishiga olib keladi, ya’ni

(6.44)

bo‘ladi. Chastota o‘zgarishi sig‘im o‘zgarishi ga proporsional bo‘lishi uchun bo‘lishi kerak.

Boshqaruvchi reaktiv element sifatida reaktiv tranzistorlardan ham foydalaniladi.
Chastota modulyatorining statik modulyatsion xarakteristikasi (SMX) deb, chastota o‘zgarishi ni siljish kuchlanishi Ye_v ga bog‘liqligiga aytiladi, ya’ni . Bunda va generator elektr manbalari kuchlanishi o‘zgarmas deb hisoblanadi. Ushbu SMX orqali modulyatorning ish holati va modulyatsiyalash sifati aniqlanadi.