5-синф ўҚувчиларини ўз нутқида мақоллардан фойдаланишга ўргатиш

1.2. Abdulla Oripov lirikasining o‘ziga xos xususiyatlarini o‘rgatish 

Adabiyot turli voqea-hodisotlar qamrovida insonning rangin ruhiyati, betakror 

ko‘ngil  olami,  serqirra  fi  kr-kechinmalarini  yoritishni  asosiy  maqsad qilgani bois 

adabiy ta’limda bilim berish bilan birga estetik tarbiya asosiy o‘ringa ko‘tariladi. 

Bu  ta’lim  oluvchining  poetik  idrokini  shakllantirish  va  rivojlantirish,  tafakkurini 

boyitish  maqsadlariga  ham  xizmat  qiladi.  Ayni  jihatlarni  e’tiborga  olib  bugungi 

adabiyot o‘qitish mazmunini takomillashtirish, zamonaviy ta’lim texnologiyalari, 

interfaol  metodlardan  foydalangan  holda  adabiy  ta’lim  samaradorligiga  erishish 

davr talabiga aylangan. Bunda texnologik jarayonning yaxshi natija, samara berishi 

uchun  pedagogik  texnologiyaning  puxta  loyihalashtirilganligi  va  o‘qituvchining 

ramzlar, ishoralar, shama, qochirimlar, istioralardan foydalana olishi, nutq ohangi, 

---

 

18 

so‘z jozibasiga e’tibor berishi hamda ifodali o‘qish san’atini egallaganligi muhim. 

Zero,  o‘quvchilarning  badiiy  adabiyot  to‘g‘risidagi  tushuncha  va  tasavvurlari, 

nazariy  bilim  va  malakalari  aynan  umumiy  o‘rta  ta’limda  shakllanadi.  Bu 

bosqichda  o‘quvchilarning  badiiy  tafakkuri,  kitobxonlik  madaniyati,  ma’naviy 

fazilatlarini yuksaltirish imkonlari nihoyatda keng.  

Yangilangan  dasturiy  talablarga  muvofiq  o‘quvchilarning  tayanch  va  fanga 

oid kompetensiyalarini chuqur rivojlantirishga erishishda ham umumiy o‘rta ta’lim 

bosqichi  asosiy  o‘rinda  turadi.  Xususan,  9-sinflarda  adabiyot  o‘qitish  jarayonida 

o‘quvchilarning  badiiy  asarlarini  ifodali  va  sharhlab  o‘qish,  tinglab  tushunish, 

fikrni  og‘zaki  va  yozma  bayon  qilish,  adabiy  asarlarni  poetik  tahlil  qilish  (asar 

mavzusi  va  g‘oyasi,  tur  va  janr  xususiyatlarini  aniqlash,  obrazlarni  tasniflash, 

poetik  tasvir  vositalarini  ajratish,  ijodkor  poetik  mahoratiga  munosabat  bildirish, 

asar  ma’naviy-estetik  qimmatini  belgilash)  kabi  fanga  oid  adabiy-nutqiy 

kompetensiyalarini  rivojlantirish  ko‘zda  tutiladi.  Ayni  dasturiy  talablarni 

muvaffaqiyatli  hal  etishda,  jumladan,  she’riy  asarlarni  o‘rganishda  zamonaviy 

pedagogik texnologiyalar, interfaol metodlardan foydalanish yuqori samara beradi. 

She’riy  asarlarning  janriy  xilma-xilligi,  mavzu  qamrovining  kengligi,  bu 

asarlarda hissiy kechinmalar, ruhiy kayfiyat tasviri ustuvorligi darslarni ham rang-

barang shakl va mazmunda tashkil etish imkonini beradi. Masalan, Abdulla Oripov 

she’riyatini  o‘rganishda  bu  imkoniyatlardan  keng  foydalanish  mumkin.  Adabiyot 

dasturida  Abdulla  Oripov  hayoti  va  ijodini  o‘rganishga  3  soat  ajratilgan.  Unda 

shoir she’riyatini chuqur o‘rganish, ijodiga xos haqqoniylik, samimiylik, falsafiylik 

poetik  jozibadorlik  singari  yetakchi  xususiyatlarni  o‘zlashtirish,  “Sarob” 

(«O‘ylarim»),  “Bahor”,  “Genetika”,  “Bahor  kunlarida”,  “Kuz  manzaralari” 

she’rlarida  “inson  ruhiyatining  rangli  tovlanishlari,  inson  va  zamon 

munosabatlaridagi  murakkab  muammolarning  liro-falsafiy  talqin  etilishi  singari 

poetik masalalarni tahliliy asosda o‘rganish nazarda tutiladi. 

Ma’lumki,  interfaol  metod  ta’lim  jarayonida  o‘quvchilar  hamda  o‘qituvchi 

o‘rtasidagi  faollikni  oshirish  orqali  o‘quvchilarning  bilimlarni  o‘zlashtirishini 

faollashtirish, shaxsiy sifatlarini rivojlantirishga xizmat qiladi. Buning uchun dars 

---

 

19 

jarayoni oqilona tashkil qilinishi, ta’lim beruvchi tomonidan ta’lim oluvchilarning 

qiziqishini  orttirib,  ularning  ta’lim  jarayonida  faolligi  muttasil  rag‘batlantirilib 

turilishi,  o‘quv  materialini  kichik-kichik  bo‘laklargabo‘lib,  ularning  mazmunini 

ochishda  aqliy  hujum,  kichik  guruhlarda  ishlash,  modellashtirish, 

“