5-sinf. Tarix fani

5-sinf Tarix fan

Mavzu: XIX asr oxiri XX asr boshlarida jadidchilik harakati

REJA

• Jadidchilik harakatining vujudga kelish sabablari;
• Jadidlarning maqsadi va vazifalari;
• Jadidchilik harakati namoyondalari;
• Jadidchilik harakati natijalari.

Jadidchilik harakatining vujudga kelish sabablari;

Turkistonda Rossiya mustam-lakachiligiga qarshi milliy ozodlik harakati
O`z xalqini ma’rifatli qilish va ularning taraqqiyot darajasini ko`tarishga qaratilgan harakatdir
1

• Yangi ulus maktablari ochish va tarmoqlarini kengaytirish.

2

• Gazeta va jurnallar chop etish orqali xalqni bilimli qilish.

3

• Qobiliyatli yoshlarni chet ellarga jo`natish.

Turkis-tonda milliy demok-ratik davlat barpo qilish
Jadidchilik harakatining maqsad va vazifalari;
1914 yilda Abdulla Avloniy Toshkentda “Turon” truppalarini tashkil etdi va birinchi asar “Padarkush” asari bo`ldi.
Xozirgi kunda ushbu 27 iyun matbuot va ommoviy axborat vositalari hodim kuni sifatida nishob kanmoqda. 1906 yilda “Xurshid”, 1907 yilda “Shuhrat” gazetalari nashrdan chiqdi. Bu gazetalarni chop etishdan maqsad eski aqidaparasliklarni qoraiab, yangilik tarafdori bolishga undash.
1906 yilda Ismoil Obidov muharrirligida “Taraqqiy” nomli birinchi o`zbek gazetasi chiqdi.
1917 yilda o`lkada jami yuzga yaqin jadidchilik maktablari ochildi.
Jadidchilik harakatining maqsad va vazifalari;

Jadidchilik harakati namoyondalari

Mahmudho`ja Behbudiy
Munavvar qori Yo`ldoshev
Abdulla Avloniy
Fitrat
Abdulhamid Cho`lpon

Jadidchilik harakati namoyondalari

O`rta Osiyoda jadidchilik otasi Mahmudxo`ja Behbudiy dir. U yaratgan darsliklar Adibi avval, Adibi soniy, Yer yuzi
Abdulla Avloniy 1907 yilda “Shuhrat” gazetasini yaratdi.
Ular Alisher Navoiy, Mirzo bedil, Boborahim Mashrab lardan qolgan meroslardan foydalanib, taraqqiyparvar rejalarini davom ettirdi.
1912 yilga kelib 30 nafar yosh talabalarni Turkiya davlatiga o`qishga jo`natdilar.

Jadidchilik harakati va natijalari

1917 yilda Rossiyada feodal voqealar arafasida, Turkiston jadidchiligi kuchli siyosiy harakatga aylandi.
1917 yil mart oyida ularning umumiy dasturiga ega bo`lgan tashkilot “Musulmonlar markaziy sho`rosi” tuzildi. Unda 350 ta delegat qatnashdi.
1917 yilda oktabr voqealarida Bolsheviklar xokimiyatni egalladilar va jadidlar o`z maqsadlarini amalga oshira olmadilar. Shunga qaramay ular markazi Qo`qon bo`lgan “Turkiston muhtoriyati” deb atalgan mustaqil muhtoriyat respublika tuzdilar. Bu muhtoriyat 72 kungina yashadi. 1937-1938 yillar jadidchilik targ`ibotchilari qatag`on qurbonlariga aylandi.
Jadidchilar oxiriga yetkaza olmaganezgu maqsadlari va orzularini O`zbekiston Respublikasining birinchi prezidenti Islom Abdug`aniyevich Karimov amalga oshirdi. Prezidentimiz I.Karimov tomonidan mustaqillik qo`lga kiritilgach 2000 yilda Toshkentda shaxidlar xotirasi muzsyi barpo etilib, Vatan ozodligi yo`lida xalok bo`lgan vatandoshlarimiz xotirasini abadiylashtirdi.

O`zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti Islom Karimov

Foydalanilgan veb-sayt manzillari

JADIDCHILIK
www.jadid.uz
www.ziyonet.uz
www.aim.uz
www.e-tarix.uz

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT