5 morfologiya. So‘z turkumlari. Ot

3. Juft otlar: o'g'il-qiz,idish-tovoq,ota-ona,yer-osmon,tog'-u tosh,baxt-saodat,o'y-xayol.
4.Takroriy otlar: uy-puy,tuz-puz,choy-poy.
ESDA TUTING. Es-es, chelak-chelak, qator-qatorkabi takror kelgan otlar ravish so‘z turkumiga o‘tadi.
Quyidagi qo'shma otlar qo'shib yoziladi: Ikki va undan ortiq asosdan tarkib topgan turdosh otlar har doim qo'shib yoziladi:qorbo'ron,qizilishton,ko'ksulton,kungaboqar,o'rinbosar.
Ikkinchi qismi turdosh otdan iborat bo'lgan atoqli otlar qo'shib yoziladi: Beshariq,Qorqiz,Qashqadaryo,Qorako'l, Qumqo'rg'on.
Ikkinchi qismi atoqli otdan iborat bo'lgan qo'shma otlar esa ajratib yoziladi: Markaziy Osiyo, Quyi Chirchiq,Janubiy Koreya.


QISQARTMA OTLAR VA ULARNING USLUBIY XUSUSIYATLARI
Inson o'z faoliyatida doimo oz mehnat sarflab, ko'proq natijaga erishishga urinadi. Bunda nutqiy faoliyat natijasida bir qancha barqaror birikmalarni qisqartirish yo'li bilan qisqartma so'zlar vujudga keladi va bu bilan nutqiy ixchamlikka erishiladi. Masalan, Birlashgan Millatlar Tashkiloti-BMT, Ichki ishlar boshqarmasi-IIB kabi.
Qisqartma so'zlarga abbreviatura ham deyiladi. Darhaqiqat, Birlashgan Millatlar Tashkiloti deyishdan ko'ra, BMT deyish ixchamroq.
Shuni ta’kidlash kerakki, qisqartirish yangi so'z yasash emas, chunki qisqartirish faqat so'zning shakliga oid bo'lib, ma’noga ta’sir etmaydi. Shuning uchun qisqartma so'z barqaror so'z birikmasining, to'g'rirog'i, murakkab nomning qisqartirilgan varianti (ko'rinishi)dir. Qisqartma so'zlarni aytishimiz bilan uning to'liq, kengaygan ko'rinishi xotiramizga keladi. Masalan, DAN-Davlat avtomobil nazorati, DTM-Davlat test markazi, DTS-Davlat tа 'lim standartlari.
Qisqartirish turli yo'l bilan amalga oshiriladi.

1. 
   Barqaror so'z birikmasi qismlarning birinchi tovushlari (yozuvda harflari) asosida: BMT (Birlashgan Millatlar Tashkiloti), YTRK (“Yoshlar” teleradiokanali) kabi.
   
2. 
   Barqaror so'z birikmasi birinchi qismining birinchi bo'g'ini, qolgan qismlarning birinchi tovushlari (harflari) asosida: O'zROAK (O'zbekiston Respublikasi Oliy Attestatsiya komissiyasi),O‘zAS (O'zbekislon Adabiyoti va san’ati).
   
3. 
   Barqaror so'z birikmasi birinchi va ikkinchi qismlarining birinchi bo'g'ini, qolgan qismlarning to'la ko'rinishi: O'zmashxolding.
   
4. 
   Birinchi qismning birinchi bo'g'ini, qolgan qismlarning to'la ko'rinishi: O'zmevaxolding, O'zdunrobita kabi.
   

Mustaqillik davrida Respublikamizning boshqa davlatlar bilan munosabatining kengayishi, yangi qo'shma korxonalarning ko'payayotganligi tilimizni ham turli- tuman qisqartma so'zlar bilan boyitmoqda. Masalan, O'zDEUavto,O'zmashxolding, Anteks, Kibo kabi. Qisqartma so'zlar asosan, yozma nutq uslubiga xosdir. Bunday so'zlar dastlab yozma nutq uslubida vujudga keladi va nutqimizda faollashib, hamma uchun tushunarli bo'lgandan so'ng og'zaki so'zlashuv uslubiga o'tadi.