5-mavzu: Triggerlar

5-mavzu: Triggerlar
Trigger - tashqi signallar ta'sirida bir holatdan ikkinchi holatga o'tadigan ikki barqaror holatli qurilma. Trigger tashqi ta'sirlarni olib tashlaganidan keyin ham uzoq vaqt davomida barqaror holatni saqlab turishga qodir. U 1 bit axborotni saqlash uchun xotira elementi sifatida ishlatiladi.
Kombinatsion mantiqiy sxemalardan farqli o'laroq, raqamli qurilmalar, xotira elementlarini o‘z ichiga olgan – triggerlar, ketma-ket qurilmalar yoki xotirali avtomatlar deb ataladi.
Har qanday triggerning asosini ijobiy teskari aloqa amal qiluvchi, yopiq zanjirga ulangan, ikkita teskari (akslantiruvchi) elementdan tashkil topgan, eslab qoluvchi katak (yacheyka) tashkil qiladi. Ijobiy teskari aloqa mavjudligi sababli, sxema ikkita barqaror holatga ega.
Triggerlar axborotni yozish usuliga ko'ra, asinxron va sinxron triggerlarga ajratiladi. Asinxron triggerlarda istalgan vaqtda nolni yoki birni yozish mumkin, bu holda kirish axborot signali boshqaruvchi signal bo‘lib, u o‘zgarganda yozish sodir bo‘ladi. Sinxron triggerlarda yozish momenti c sinxronlash signalini aniqlaydi (clock so'zidan).
Triggerning sinxronizatsiya signaliga reaktsiyasi vaqtiga ko'ra, statik boshqariladigan — sinxron signal darajasi bo'yicha va dinamik boshqariladigan — sinxron signalning old tomoni yoki pasayishi bilan farqlanuvchi triggerlarga ajratiladi.
Kirish signallarining turiga ko'ra triggerlarni quyidagi turlarga ajratiladi: RS, D, JK, T.
To‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘rnatiluvchi kirishlarga ega bo‘lgan - asinxron rs trigger
RS trigger – YOKI–YO‘Q elementlarida bajariladigan bevosita, to‘g‘ridan-to‘g‘ri moslamali R va S kirishlariga ega bo‘lgan xotira elementi (1-rasm). Triggerni 1 xolatiga o‘rnatishni kirish s (Set – o‘rnatish so‘zidan)ga berilgan signal, kirish r (reset – qayta yuklash so‘zidan)ga berilgan signal esa 0 holatiga olib keladi. Sxema ikkita chiqishga ega: to‘g‘ridan-to‘g‘ri chiqish va teskari (invers) chiqish .

1-rasm. RS-trigger sxemasi va belgilanishi