5 mavzu. Statistik ko’rsatkichlar

Ob`ektlararo va hududiy taqqoslash nisbiy miqdorlari turli ob`ekt va mintaqaga mansub bo`lgan har bir ko`rsatkichning nisbatini tavsiflaydi. Ular koeffitsientda yoki foizda hisoblanadi va bir mintaqa (ob`ekt)ning tegishli ko`rsatkichi ikkinchisiga necha marta (foiz) ko`p yoki ozligini ko`rsatadi.
1-misol. O’zbekiston Respublikasini yil boshidagi (01.01.) aholi soni to’g’risida quyidagi ma’lumotlar berilgan. Barcha turdagi nisbiy miqdorlar aniqlansin(ming kishi)

Yillar	Axoli soni	SHu jumladan
		erkaklar	ayollar
2000	24487,7	12193,3	12294,4
2001	24813,1	12363,9	12449,2
2002	25115,8	12521,1	12594,7
2003	25427,9	12684,5	12743,4
2004	25707,4	12831,4	12876,1
2005	26021,4	12993,6	13027,7
2006	26312,7	13145,1	13167,6
2007	26663,8	13325,6	13338,2
2008	27072,2	13535,3	13536,9

Izoh, O’zbekiston Respublikasi hududi 448,9 ming km2
Misol yechimi. 2000 yil uchun:

Demak, 2000 yili jami aholining 50,2 %ini ayollar tashkil etibdi. erkaklar esa 49,8 %ni (100-50,20).



Demak, 2001 yili aholi soni 2000 yilga qaraganda 101,33 % ga oshibdi.

YA’ni ayollar soni erkaklar soniga qaraganda 1,0083 marotaba ko’p ekan

Demak, aholi zichligi 2000 yili 1 km2 ga 54,55 kishini tashkil etdi.
FOYDALANILGAN VA TAVSIYA QILINGAN ADABIYOTLAR

1. 
   Статистика. Учебник. /Под ред. И.И. Елисеевой. – М.: Проспект, 2010. 217– 231 стр
   
2. 
   Soatov N.M., Nabiev H.G’., Nabiev D.H.,Tillaxo`jayeva G.N. Statistika Darslik,T, 2011.47-68 b
   
3. 
   Аюбжонов А.Ҳ., Маматқулов Б.Х., Сайфуллаев С.Н.. Статистика фанидан амалий машғулотларни ўтказиш учун ўқув қўлланма. – Т.: ТДИУ, 2012. 23– 32 бет.
   
4. 
   Статистика. Учебник / Н.Умаров, А.Абдуллаев, Р.Зулинова. –Т.: “Iqtisod-moliya”, 2009. – 308 с.
   
5. 
   Статистика. Практикум. Учебное пособие. / Под ред. В.Н. Салина. – М.: КНОРУС, 2014. 74– 94 стр
   
6. 
   Статистика. Учебник и практикум В. Н. Долгова, Т. Ю. Медведева 2017 Юрайт
   

2. Mustaqil ishlash uchun savollar.

1. Statistik ko’rsatkichlarning mohiyati va ahamiyati
2. Mutloq miqdorlar deganda nimani tushunasiz?
3. Mutloq miqdorning qanday turlari mavjud?
4. Mutloq miqdorlar qanday ifodalanadi?
5. Nisbiy miqdorlar deb nimaga aytiladi?
6. Nisbiy miqdorlar qanday ifodalanadi?
7. Dinamika nisbiy miqdorlari qanday hisoblanadi?
8. Tuzilma va koordinatsiya nisbiy miqdorlari qanday aniqlanadi?
9. Reja va shartnoma bajarilishi nisbiy miqdorlari qanday hisoblanadi?
10. Jadallik nisbiy miqdorlari qanday aniqlanadi?
11. Taqqoslash nisbiy miqdorlari qanday hisoblanadi?
12. Mutloq va nisbiy miqdorlarini birgalikda qo’llash zaruriyati to’g’risida nimalar deya olasiz?

3. Masalalar.

5.1-masala. Joriy yilda ishlab chiqarish extiyojlari uchun quyidagi yoqilg’ilar sarflandi:

YOqilg’i turi	Sarflangan xajmi	SHartli yoqilg’iga o’tkazish koefitsienti
YOqilg’i mazut, tonna Toshko’mir, tonna Tabiiy gaz, ming m3	800 460 940	0,9 1,37 1,2

YUqorida keltirilgan ma’lumotlar asosida joriy yilda iste’mol qilingan umumiy yoqilg’i hajmini shartli o’lchov birligida aniqlang.
5.2 Masala. Joriy yilda ishlab chiqarilgan mahsulotlar haqida quyidagi ma’lumotlar berilgan ( ming tonna

Maxsulot turi	Xajmi	SHartli kir yuvish vositasiga o’tkazish koefitsienti
60% li xo’jalik sovuni 40% li xo’jalik sovuni Iroki sovun Kir yuvish paroshogi	42,0 29,0 40,0 25,0	1,75 1,0 1,75 0,5

YUqorida keltirilgan ma’lumotlar asosida joriy yilda iste’mol qilingan umumiy kir yuvish vositalari hajmini shartli o’lchov birligida aniqlang.
5.3-masala O’zbekiston Respublikasida sabzavot mahsulotlari ishlab chiqarish dinamikasi

`	Savzavot maxsulotlari tonna					2013 yil 2012yilga nisbatan o’zgarishi
	2012 yil	Jamiga nis-an %	2013 yil	Jamiga nis-n %da	+ -		%
Qoraqalpog’iston Respublikasi	64146		65455
Andijon	155789		199762
Buxoro	43776		58071
Jizzax	94247		97074
Qashqadaryo	82148		112152
Navoiy	30748		40916
Namangan	76839		77789
Samarqand	437982		488052
Surxondaryo	89114		113231
Sirdaryo	27367		30509
Toshkent	456807		522094
Farg’ona	53319		71906
Xorazm	105508		120205
O’zbekiston Respublikasi	1717790	100	1997216	100

Aniqlang: O’zbekiston Respublikasida sabzavot mahsulotlari ishlab chiqarish dinamikasi va tuzilma ko’rsatkichlarini. Olingan ko’rsatkichlarni tahlil qiling.
5.4 –masala. O’zbekiston Respublikasi aholisi soni to’g’risida berilgan quyidagi ma’lumotlar asosida imkoni bor bo’lgan barcha nisbiy miqdorlarni aniqlang(ming kishi)

Yillar	Axoli soni	SHu jumladan
		erkaklar	ayollar
2000	24487,7	9165,6	15322,2
2001	24813,1	9225,3	15587,8
2002	25115,8	9286,9	15828,9
2003	25427,9	9340,8	16087,2
2004	25707,4	9381,3	16326,2
2009	28621,4	10516.8	18104.6
2010	28912,7	10720.6	18192.1
2011	29263,8	10973.9	18289.9
2012	29572,2	11089.5	18482.7
2013	29815,4	11329.8	18485.6

Izoh: O’zbekiston Respublikasi hududi 448,9 ming km2
5.5-masala. O’zbekiston Respublikasining ayrim viloyatlaridagi fermerlik xo’jaliklari to’g’risida quyidagi ma’lumotlar berilgan. Ular asosida imkoni bo’lgan nisbiy miqdorlar turlari hisoblansin:

Viloyatlar	Fermer xo’jaliklari soni					2009 yil 2008yilga nisbatan o’zgarishi
	2012 yil	Jamiga nis-an %	2013 yil	Jamiga nis-n %da	+ -		%
Qoraqalpog’iston Respublikasi	9271		3879
Andijon	17272		7296
Buxoro	15656		4827
Jizzax	13374		5550
Qashqadaryo	29785		8599
Navoiy	7372		2310
Namangan	13318		6245
Samarqand	25010		8804
Surxondaryo	15103		5527
Sirdaryo	9205		4241
Toshkent	19935		7449
Farg’ona	24963		10131
Xorazm	18381		5760
O’zbekiston Respublikasi	218645	100	80628	100

5.6 - Masala. O’zbekiston Respublikasining ayrim viloyatlaridagi fermerlik xo’jaliklari to’g’risida quyidagi ma’lumotlar berilgan. Ular asosida imkoni bo’lgan nisbiy miqdorlar turlari hisoblansin:
Fermer xo’jaliklariga biriktirilgan yer maydoni tarkibining o’zgarishi

Viloyatlar	Biriktirilgan yer maydoni ming ga					2013 yil 2012yilga nisbatan o’zgarishi
	2012 yil	Jamiga nis-an %	2013 yil	Jamiga nis-n %da	+ -		%
Qoraqalpog’iston Respublikasi	585,9		590,8
Andijon	243,1		249,3
Buxoro	853,0		806,7
Jizzax	479,0		457,7
Qashqadaryo	717,1		725,5
Navoiy	229,6		247,8
Namangan	243,0		243,7
Samarqand	495,1		495,4
Surxondaryo	696,9		714,4
Sirdaryo	275,7		275,7
Toshkent	439,1		445,0
Farg’ona	397,9		334,2
Xorazm	241,4		242,3
O’zbekiston Respublikasi	5896,8	100	5828,5	100

5.7-masala. 2012-2013 yillarda Respublika bo’yicha qishloq xo’jalik mahsulotlarini ishlab chiqarish ko’rsatkichlari to’g’risida berilgan quyidagi ma’lumotlar asosida dinamika nisbiy miqdorlarini hisoblang

Oziq ovqat maxsulotlari nomi		O’lchov birligi	2012 yil	2013 yil
Savzavot		Ming tonna	5217,4	5704,7
Kartoshka		Ming tonna	1398,7	1524,5
Poliz		Ming tonna	981,2	1071,0
Meva		Ming tonna	1402,8	1542,9
Uzum		Ming tonna	791	899,6
Go’sht(tirik vaznda)		Ming tonna	1288	1367,7
Sut		Ming tonna	5426,3	5779,0
Tuxum		Mln dona	2429,0	2715,9

5.8 - Masala. Viloyatdagi shaxarlardan biri bo’yicha 2013 yil uchun quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Tug’ilgan bolalar soni kishi	Vafot etganlar.kishi	Nikoxlar soni	Ajralishlar soni	O’rtacha yillik axoli soni
1432	720	640	172	75260

Aniklang: 1. Tug’ilish va vafot etish koeffitsientlarini. 2. Nikohdan o’tishni va ajralishni ifodalovchi jadallik nisbiy miqdori aniqlansin.
5.9-masala. Viloyatda istiqomat qiluvchi ayollar va erkaklar soni to’g’risida quyidagi ma’lumotlar berilgan (ming kishi)

YOsh guruxlaribo’yicha axoli soni, yil	Erkaklar	Ayollar
0 dan 44 yoshgacha	80,3	83,1
45 yosh va undan kattalar	20,1	41,2
Jami	100,4	124,3

Aniklang: Barcha hisoblash mumkin bo’lgan nisbiy miqdorlar turlarini: a) barcha aholi uchun; b) 0 dan 44 yoshgacha; v) 45 yosh va undan katta yoshdagi aholi uchun.
5.10-masala. O’zbekistonda kichik biznesning iqtisodiyot asosiy tarmoqlarida ishlab chiqarilgan mahsulot (ish, xizmat)lar hajmidagi ulushi (foizda) to’g’risida quyidagi berilgan ma’lumotlar asosida dinamika va tuzilma nisbiy miqdorlari aniqlansin

Ko’rsatkichlar	2012 yil	2013 yil
Sanoat	13,9	16,9
Qishloq xo’jaligi	97,8	97,9
Qurilish	48,3	41,6
Savdo	48,1	46,5
Asosiy kapitalga investitsiya	23,1	23,7
Pullik xizmat	48,5	48,7
Eksport	12,4	14,6
Import	35,7	42,5

5.11 Masala. 2012 yili kichik korxonada mahsulot ishlab chiqarish 300,4 mln. so’mni, asosiy ishlab chiqarish fondlari qiymati 157,2 mln so’mni tashkil qildi. 2013 yili mahsulot ishlab chiqarish 404,5 mln. so’mni, asosiy ishlab chiqarish fondlari qiymati esa 206,1 mln.so’mni tashkil qildi.Aniqlang: 1) Har bir yil uchun asosiy fondlardan foydalanish ko’rsatkichini.
2) Bu ko’rsatkichlar qaysi nisbiy miqdor turiga ta’lluqli?
5.12 - Masala. Korxonada 2012 yili 503,1 mln. so’mlik mahsulot ishlab chiqarilgan bo’lsa 2013 yili bu ko’rsatkich 609,0 mln. so’mni tashkil qildi. SHu davr mobaynida korxonadagi ishchilar soni 2012 yili 1157 kishi bo’lgan bo’lsa, 2013 yili esa 1169 kishini tashkil qild i. Mehnat unumdorligi darajasi va dinamikasi aniqlansin.
5.13 –masala. O’zbekiston Respublikasida 2012-2013 o’quv yilida faoliyat yuritayotgan maktabdan tashqari ta’lim muassasalari

Ta’lim muassasalari	soni	Salmog’i foizda
Jami:	566	100,0
SHundan:
O’quvchilar ijodiyot markazlari	258
Texnik iqtisodiyot markazlari
Ekologiya markazlari	103
YOsh sayohatchilar va o’lkashunoslar markazlari	55
Boshqa turdagi (sog’lom avlod markazldari,bolalar istiroxat bog’lari,til markazlari,nutq markazlari,kasbga tayyorlov markazlari va boshqalar) markazlar	26

Texnik ijodiyot markazlari sonini aniqlang, salmog’ini hisoblang va tahlil qiling.
5.14-masala. 2013 yilda ijtimoiy soha ob’ektlarining ta’mirlanishi, dona

Ko’rsatkichlar	Reja	Amalda	Bajarilishi Foizda
Maktabgacha ta’li muasassalari		547	111,4
Umumta’li maktablari		911	102,5
Ambulator poliklinika muasassalari,qishloq vrachlik punktlari		186	100
Bolalar sport muasassalari		84	106,3

Rejadagi ijtimoiy soha ob’ektlarining sonini aniqlang va tahlil qiling.
5.15 - Masala. 2013 yilda qishloq joylarda ishlab chiqarish va ijtimoiy infratuzilmasining rivojlantirilishi

Ko’rsatkichlar	Reja	Amalda	Bajarilishi Foizda
Ishlab chiqarish infratuzilmasi
Tabiiy gaz ta’minoti,km		197,2	109,3
Ichimlik suv tarmoqlari quvurlarini qurish,km	1168		142,6
Ijtimoiy soxa infratuzilmasi
KAP ichimlik suv ta’minoti ob’ektlarini rekonstruktsiya qilish, KAP		366	120,4
Obodonlashtirish boshqarmalarini maxsus texnikalar bilan jihozlash, dona	2086		100,7
1991 yilgacha qurilgan ko’p qavatli uylarni mukammal ta’mirlash, dona		134	107,2

Jadvaldagi noma’lum ko’rsatkichlarni aniqlang
5.16-masala. O’zbekiston Respublikasida 2014 yilgi investitsion dasturi kapital qo’yilmalarining asosiy parametrlari

№	Moliyalashtirish manbalarining nomlari	2014 yilgi prognoz, mlyard so’m	Jamiga nisbatan foizda
	Kapital qo’yilmalar, jami	18220,3	100
1.	Markazlashtirilgan investitsiyalar	3819,8
2.	Nomarkazlashtirilgan investitsiyalar
2.1	Korxonalar mablag’lari	7777,7
2.2	Tijorat banklari kreditlari	1530,0
2.2.1	SHu jumladan, ATB «Qishloq qurilish bank»ining imtiyozli kreditlari	256,3
2.3	To’g’ridan to’g’ri xorijiy investitsiyalar va kreditlar
2.4	Aholi mablag’lari	1216,0

Nomarkazlashtirilgan investitsiyalar, to’g’ridan to’g’ri xorijiy investitsiyalar va kreditlar prognoz xajmini, salmog’ini hisoblang va tahlil qiling.
5.17-masala Rossiya Federatsiyasida 2010-2012 yillarda neft va ko’mir qazib olish haqida quyidagi ma’lumotlar berilgan:

YOqilg’i	Qazib olish hajmi mln tonna
	2010	2011	2012
Neft	305	324	348
Ko’mir	250	258	269

Neft yonganda 45,0 MDj/kg, ko’mir esa – 26,8 MDj/kg issiqlik ajratadi. SHartli yoqilg’iga (29,3 MDj/kg) o’tkazib hisob-kitoblarni amalga oshiring va tahlil qiling.
5.18-masala. Rossiya Federatsiyasida qog’oz ishlab chiqarish haqida quyidagi ma’lumotlar berilgan

Yillar	2009	2010	2011	2012
Qag’oz ishlab chiqarish ming t	2453	2968	3326	3415

Nisbiy dinamika miqdorlarini (o’zgarmas va o’zgaruvchan asosli) aniqlang. Ularning o’zaro bog’liqligini tekshiring
5.20-masala. Rossiya Federatsiyasida avtomobillar ishlab chiqarish quyidagi ma’lumotlar bilan ifodalanadi:

	2007	2008	2009	2010	2011	2012
Jami	1120	1132	981	1130	1153	1195
SHu jumladan:
YUk avtomashinasi	137	146	141	176	184	173
Engil avtomashina	983	986	840	954	969	1022

Doimiy asosli dinamika nisbiy miqdorlari aniqlansin. Xulosalar qiling.