5-мавзу. Прагматизм – тадбиркорлик фалсафаси сифатида

3-mavzu: Pragmatizm – tadbirkorlik falsafasi sifatida. Falsafiy antropologiya (inson falsafasi). Falsafada “Homo Economicus”(iqtisodiy inson) tushunchasi.

Reja: 1. Pragmatizm tushunchasi va uning mohiyati. pragmatizm va merkantillik. 2. Falsafiy antropologiyaning paydo bo'lishi va rivojlanishi, predmeti va vazifalari. 3.“Homo economicus” ”(iqtisodiy inson) tushunchasi va modeli.

Pragmatizm 1870-yillarda paydo bo'lgan, lekin 20-asrning boshlarida mashhur bo'lgan Amerika falsafasi. Pragmatizmga ko'ra, g'oya yoki taklifning haqiqati yoki maъnosi har qanday metafizik fazilatlarga emas, balki uning amaldagi amaliy natijalariga bog'liq deb hisoblanadi. Pragmatizmni "nima ish qilayotgan bo'lsa, demak to'g'ri" jumlasi bilan ifodalash mumkin. Chunki haqiqat o'zgaradi, "har qanday ish" ham o'zgarib boradi, shuning uchun haqiqat o'zgaruvchan deb hisoblanishi kerak, yaъni hech kim hech qanday yakuniy yoki yakuniy haqiqatga emas deb tan olinadi.
Pragmatizm (yunon. pragma-action) - o'zgaruvchan va murakkab dunyoda inson va insoniyatning omon qolish falsafasi, insoniy harakatning taъlimoti ijtimoiy-madaniy mavjudotning konstitutsiyaviy asosi, uni tashkil qilish usullari va uning samaradorligi mezonlari.
Pragmatizmning asosiy g'oyalari Ch. Pirsniki bo'lib, qoidalarini U. Jems, J. Dyui, J.G. Mid ishlab chiqqanlar Pragmatizmning rivojlanishidagi asosiy namoyondalari quyidagilar:
 Pirc (Charlz Sanders) (1839-1914) «Pragmatizm» atamasining asoschisi;
 Uilyam Jems (1842-1910);
 Jorj G. Mid (1863-1931) Ijtimoiy psixologiya asoschilaridan biri sifatida tanilgan.
 Jon Dyui (1859 - 1952) Pragmatizm bilan bog'liq bo'lgan ratsional empirizm falsafasini ishlab chiqgan;
 F.K. S. Shiller (1864-1940).
Yangi pragmatizmning uch muqaddas printsipi:
Rentabellik
Ahloqiylik
Qonuniylik
Avvalgi davrdagi iqtisodiy g'oyalarda natural xo'jalik munosabatlariga oid fikrlar ustunlik qilgan. Yangi bozor munosabatlari shakllanishi tufayli, shunga oid iqtisodiy taъlimot paydo bo'ldi, bu merkantilizm taъlimotidir. «Merkantilizm» iborasi birinchi bo'lib Adam Smitning asarlarida o'z ifodasini topdi. Lug'aviy maъnosiga ko'ra bu so'z ital`yancha bo'lib, savdogar mazmuniga ega. Bu so'z yangi taъlimotning mazmun va mohiyatini o'zida aks ettiradi.
Merkantilistik siyosat ham ishlab chiqildi. Uning bosh vazifasi davlatga ko'proq oltin va kumush keltirish deb aniqlandi. Bu davrda pul sifatida qimmatbaho metallar – oltin va kumush ishlatilgan, shu sababli oltin va kumush zahiralarini ko'paytirish borasida maъlum iqtisodiy siyosatlar ishlab chiqarildi. Pul vazifasini bajargan nodir metallar (hali qog'oz pul yo'q), ularning ohangrabo kuch-qudrati hammani oyoqqa turg'azdi, insonni o'ylashga, ixtirolar qilishga, harakatga undadi. Oqibatda, suvda kemalar orqali xavfli yo'lga otlanish taraddudi boshlandi, xaritalar tuzildi, kompas kashf etildi, kerakli odamlar, asbob-anjom, suv, oziq-ovqat, qurol-yarog' to'plandi.