5-мавзу: педагогик креативлик моҳияти

14-жадвал. Креатив шахснинг шаклланиш босқичлари 

---

 
Талабалара креативлик сифатларининг ўзлаштирилишига эришиш 
йўлида педагогик фаолиятни ташкил этишда юқорида қайд этиб ўтилган 
барча босқичлар бирдек аҳамиятли саналади. 
Юқорида айтиб ўтилганидек, шахсда креативлик сифатларини 
ривожлантириш мураккаб жараён саналади. Таълим жараёнини кузатиш, 
бевосита педагогик жараённи ташкил этиш жараёнида қуйидаги методлар19 
талабаларнинг педагогик тафаккурини ривожлантириш билан бирга 
педагогикларда касбий фаолиятни ташкил этишда намоён бўлувчи ижодий 
малакаларни мустаҳкамланишига хизмат қилади (58-расм): 
58-расм. Шахс креативлигини ривожлантирувчи методлар 
Шахсда креативликни шакллантиришга йўналтирилган машғулотлар 
фақатгина кўнгилочар характердаги топшириқ, машқ ёки вазифалардан 
иборат бўлиб қолиши керак эмас. Балки, талабаларга бериладиган барча 

---

топшириқ, машқ ва вазифалар мавжуд давлат таълим стандартларга мос 
келиши, талабаларга билим, кўникма ва малакаларини тўлақонли намойиш 
қила олиш имкониятини яратиши зарур. Машғулотлар жараёнида 
ўқитувчилар талабаларни аста-секин масъулиятдан озод қилиш орқали 
мустақил таълим олишга рағбат билдирадиган шахс бўлишларига эриша 
олишлари лозим (Фишер, Фрей, 2008 й.)20. 
Педагогнинг креативлиги ривожлантиришда унинг маъруза, амалий, 
семинар ва лаборатория машғулотлари учун ўқув топшириқларини ишлаб 
чиқишга ижодий ёндашиш кўникма ва малакаларига эга бўлиши муҳим 
аҳамиятга эга. Бунинг учун педагоглар ўзларида креативлик қобилиятини 
ривожлантириш йўлида тизимли, изчил амалий ҳаракатларни ташкил 
этишлари зарур. Қуйида уларнинг айримлари хусусида тўхталиб ўтилади. 
1. Матнли ахборотларни график шаклига ўтказиш. Матнли, 
айниқса, катта ҳажмдаги матнли ахборотлар талабалар томонидан қийин 
қабул қилинади. Замонавий шароитда матнли ахборотларни график 
шаклига ўтказиш талаб этилмоқда. Ўқув ахборотларини график шаклига 
ўтказишда маълумотларни модел, схема, жадвал, диаграмма, тасвир, 
кластер, математик, физик, геометрик кўринишларида ифодалаш мақсадга 
мувофиқдир. Бу тарзда талабаларга тақдим этилган ахборотлар талабалар 
томонидан самарали қабул қилинади. 
Айни вақтда ОТМ педагогларини қайта тайёрлаш ва уларнинг 
малакасини ошириш курсларида “Инновацион таълим технологиялари” 
йўналишида ташкил этилган амалий машғулотда тингловчилар билан 
20 Drapeau Patti. Sparking student creativity (practical ways to promote
innovative thinking and problem soving). – Alexandria – Virginia, USA: ASCD, 2014. 
қуйидаги матнли ахборотни кластерда ифодалаш кўникма, малакалари
билан қуроллантирилди: 
Луғавий маъносига кўра “таксономия” тушунчаси “тартиб билан жойлаштириш 
қонуни” маъносини англатади. Объектларни уларнинг ўзаро боғлиқлигига 
асосланган ҳолда мураккаблашиб борадиган даражалар кетма-кетлиги 
(иерархик тарз)да жойлаштирган ҳолда туркумлаштириш, тизимлаштириш 
“таксономия”деб аталади. 
Педагогик таксономия – педагогик жараённинг ўзаро боғлиқ ва хоссасига 
кўра кўп босқичли (иерархик) тузилишга эга объектларини тавсифлаш, 
тартибга солиш ва тизимлаштириш назарияси. Б.Блум раҳбарлигида 
1956 йилда АҚШда “Педагогик таксономия” ғоялари эълон қилинди. 
ХХ асрнинг 60-йилларида Д.Кратвол ва бошқалар томонидан педагогик 
мақсадларни ифодаловчи таксономиянинг 
навбатдаги ғоялари шакллантирилди 

---