5 Mavzu. Moddiy xarajatlari hisobi

O‘rtacha qiymat – sarflash uchun mo‘ljallangan materiallarning hamma (to‘la) qiymatini shu materialning birliklari miqdoriga taqsimlash yo‘li bilan hisoblanadi. Natijada moddiy zahiralarning o‘rtacha qiymatini topamiz, shunga muvofiq ravishda ishlab chiqarishga berilgan materiallar baholanadi va hisobot davri oxiridagi qolgan zahiralarni bahosi aniqlanadi.
Misol:

Materiallarning xarid qilingan vaqti	Birlik miqdori	Birlikka xarajat, sh.b.	Umumiy xarajatlar sh.b.
2- martda	2000	4,00	8000
15- martda	6000	4,40	26400
30- martda	2000	4,75	9500
Zahiralarning jami	10 000		43900
Birlikning o‘rtacha qiymati = 43900/10000=4,39
Oy oxiriga zahiralar, b. - 6000 birlik
Oy oxiriga zahiralar, sh.b. – 6000 x 4,39 = 26 340 sh.b.
Haqiqatda materiallar tannarxi 43 900 sh.b. minus: oy oxiridagi zahira 26 340 sh.b. Ishlab chiqarishdagi materiallarning tannarxi 17 560 sh.b.

NIFO (NIFO) usuli – bu narxni almashtirish usuli bo‘yicha hisoblashga o‘xshashdir. Bu usulda materialni ishlab chiqarishga berish qiymatini olingan paytdagi qiymatga tenglashtirish uchun tuzatish kiritish zarur.
Me’yoriy qiymat usuli – bu usulda ishlab chiqarishga berilgan materiallar me’yoriy qiymat bo‘yicha baholanadi. Haqiqiy narx bilan me’yoriy qiymat o‘rtasidagi farq alohida og‘ish hisobida to‘planib boradi.

Topshiriq

4-1. Z Ltd kompaniyasi 2-yilning aprelida foydalaniladigan xom ashyoni bir turi bo‘yicha quyidagi operatsiyalarni amalga oshirdi:

	1- aprelda zahira	40 birlik	1 birlikka 10 sh.b.
4- aprelda	Sotib olingan	140 birlik	1 birlikka 11 sh.b.
10- aprelda	Foydalanilgan	90 birlik
12- aprelda	Sotib olingan	60 birlik	1 birlikka 12 sh.b.
13- aprelda	Foydalanilgan	100 birlik
1 6- aprelda	Sotib olingan	200 birlik	1 birlikka 10 sh.b.
21- aprelda	Foydalanilgan	21 birlik
23- aprelda	Foydalanilgan	80 birlik
26- aprelda	Sotib olingan	50 birlik	1 birlikka 12 sh.b.
29- aprelda	Foydalanilgan	60 birlik

Talab qilinadi:
Aprelda foydalanilgan materiallarning qiymatini aniqlash hamda FIFO, LIFO, o‘rtacha qiymat (zahiralarni hisobga olishning uzluksiz va davriy tizimlari) dan foydalanib oy oxirida materiallarning zahiralarini baholash
4–2. «Evita»kompaniyasida 2 yil 5 oyi davomida quyidagi miqdorda xom-ashyo xarid qildi va ishlab chiqarishga berdi:

1 iyulda	Olindi	2000 birlik, har biri 10 sh.b.
9 iyulda	Olindi	520 birlik, har biri 10, 5 sh.b.
18 iyulda	Berildi	1400 birlik
5 avgustda	Olindi	800 birlik, har biri 11,5 sh.b.
22 avgustda	Olindi	600 birlik, har biri 12,5 sh.b.
15 sentyabrda	Berildi	1240 birlik
14 oktyabrda	Berildi	480 birlik
8 noyabrda	Olindi	1000 birlik, har biri 11 sh.b.
24 noyabrda	Berildi	760 birlik

Xom-ashyoning oy boshiga dastlabki qoldiq zahirasi bo‘lmagan.
Talab qilinadi:
5 oy ichida ishlab chiqarishga berilgan xom ashyoni va davr oxirida qolgan xom-ashyo zahirasi qiymatini FIFO, LIFO, o‘rtacha qiymat usullaridan foydalanib baholang (zahiralarni hisobga olishning uzluksiz va davriy tizimlari bo‘yicha).