5-Mavzu. Marketing tizimida narx siyosati reja

1.
 
Narx shakllanish uslublarini tanlash 
Xarajatlarni tahlil qilish - bu so„zsiz narx strategiyasini ishlab chiqishga 
tabiiy yondashishdir. Ishlab chiqariluvchi tovarni, uni ishlab chiqarishga ketgan 
to„g„ri va doimiy xarajatlarni qoplashni ta‟minlash hamda foyda olishda narxning 

---

diapazonini aniqlashga yordam beradi. 
Xarajatlar asosida hisoblangan narx ,,xarajatlardan kelib chiqqan riarx" 
hisoblanadi. Xarajatlar va rentabellikni qoplaydigan uch turdagi narxlarni ajratish 
mumkin. 
Chegaralangan narx 
- to„g„ri (o„zgaradigan) xarajatlarga to„g„ri keladi. 
U faqat xarajatlarni qoplaydi, ya‟ni cheklangan foyda nolga teng bo„ladi. 
Cheklangan narx = To„g„ri xarajatlar 
Texnikaviy narx yoki narx zararsizligi. 
Texnikaviy narx zarar-sizlik 
nuqtasiga mos keladi. Texnikaviy narx doimiy xarajatlarni 
qoplash va mahsulotlarni almaslitirish uchun ketgan xarajatlarni qoplash 
degan tushunchani bildiradi. 
Texnikaviy narx - To„g„ri xarajatlar + Doimiy xarajatlar Shunday qilib, 
texnikaviy narx aniq hajmdagi mahsulotni so-tish xarajatlarini qoplaydi va 
boshqa hajmga taalluqli bo„lmaydi. 
Maqsadli narx 
- texnikaviy narxga ba‟zi qo„shimchalar orqali hamda 
investitsiya qilingan kapitalga qarab qo„yiladigan narxdir. 
Korxona narxni belgilar ekan, xarajatlarning jami manzarasi ko„rib 
chiqiladigan, zarar ko„rmaslikm ta‟minlaydigan tahlil usulidan foydalaniladi. 
Sunday tahlil narxlarni belgilashda foydali vosita hisoblanadi, ammo tor ishlab 
chiqansh ixtisoslashuv sha-roitida o„zgaruvchan xarajatlarni oson hisoblash 
mumkin bo„lgan •. paytlarda uni qo„llash yaxshi natija beradi. Zarar 
ko„rmaslikm tahlil qilishda asosiy e‟tibor mahsulot sotish hajmi nuqtasiga, 
to„liq daromad to„liq xarajatlarga teng bo„lgan, ya‟m na foyda, na zarar 
bo„lmagan nuqtaga qaratiladi. Marketologlar bir qator har xilnarxlarni tadqiq 
etadilar, so„ngra 
nar
bir
narx
uchun
zaruriy hajmlar qiyoslanadi. 
Asosan, narxni o„zgartirish yo„li bilan talabga ta‟sir ko„rsatish raqobatning 
narx bilan bog„liq ustunliklarini yaratadi. Narx bilan bog„liq bo„lmagan raqobat 
usullarida firmalar o„z mahsulotining o„ziga xos xislatlariga zo„r beradi, mahsulot 
sotish, tovarlar ha-rakati, reklama, mahsulotni joylashtirish, servis kabi marketing 
qismlariga katta e‟tibor beradi. 
Narxni chegaraviy xarajatlar bo„yicha belgilash usulini qo„l-lash bilan 
firma mahsulotining qo„shimcha hajm birligini bu mahsulotni ishlab chiqarishning 
alohida qiymatiga sotadi, bu holda xarajatlarning faqat bir qismi qoplanadi, foyda 
amalga oshmaydi. Narx belgilashning bu strategiyasida agar firma ishni to„xtatish 
xavfi ostida qolgan va ishchi kuchini saqlab qolishni xohlagan sha-roitlarda naf 
keltirish mumkin. 
Savdoda do„konlarga xaridorlarning kelishini ko„paytirish uchun 
sotuvchilar ayrim tovarlarni to„liq xarajatlaridan pastroq baholab, ,,jalb etuvchi" 
narxlar yaratadilar. Xaridorlar oqimi ko„payadi, ular arzon narxdagi tovarlar 
bilan birga, narxi me‟yorda bo„lgan tovarlarni ham xarid qiladilar.