5-Мавзу: Марказий чўзилиш ва сиқилиш тўғрисида тушунча

4.2 Чўзилиш ва сиқилишда мустаҳкамликка ҳисоблаш

Мустаҳкамлик шарти (4.2) асосида конструкциялар элементларининг мустаҳкамлигига тегишли бўлган 3 хил масала ечилади, яъни:

I. Берилган материал ва ташқи юкланишлар асосида стержен кўндаланг кесим ўлчамларини аниқлаш масаласи.

Бу ҳолда стерженга таъсир қилаётган ташқи куч асосида N нинг эпюраси қурилади ва берилган материал учун рухсат этилган нормал кучланиш нинг қиймати мавжуд маълумотлар асосида олиниб, стерженнинг кўндаланг кесим юзаси аниқланади, яъни:

(4.3)

1-Мисол. Кўндаланг кесими доира шаклида бўлган чўян стерженнинг диаметри аниқлансин (4.3 расм).

N эпюраси

• 
  Аввало 1.1 жадвалдан чўян учун рухсат этилган нормал кучланишларнинг қийматларини аниқлаймиз. , .
  
• 
  Бўйлама куч N нинг эпюрасини қурамиз (4.3 б-расм).
  
• 
  N нинг эпюрасидан
  
• 
  
  
• 
  эканлигини аниқлаймиз.
  
• 
  Сиқилишдаги мустаҳкамлик шартидан
  
• 
  .
  
• 
  Чўзилишдаги мустаҳкамлик шартидан
  
• 
  .
  
• 
  Аниқланган F_с, F_ч юзалардан каттасини, яъни F_ч=6 см² ни оламиз. Доира учун
  
• 
  дан, бўлади.
  
• 
  Демак, стерженни юзасини F_ч =6см² деб олсак, у ҳолда стерженнинг сиқилган қисми учун ҳам мустаҳкамлик таъминланган бўлиб,
  
• 
  
  
• 
  бу қисм тўла юкланмаган бўлади.
  
• 
  II. Берилган материал ва кўндаланг кесим ўлчамлар асосида стерженнинг юк кўтариш қобилиятини аниқлаш масаласи.
  
• 
  Бу ҳолда кўндаланг кесим юзаси F ва дан фойдаланиб
  
• 
  (4.4)
  
• 
  аниқланади.
  
• 
  Бунинг учун ўзгарувчан кесимли стерженларда аввало стержен узунлиги бўйича нормал кучланиш аниқланиб, унинг эпюраси қурилади. Кейин N^рухс қийматлари асосида рухсат этилган ташқи куч аниқланади.
  
•