5-mavzu: Kompyuterga ma’lumotlarni kiritish-chiqarish tizimlari. (6 soat) reja

BIOS(Basic Input/Output System) — asosiy kiritish-chiqarish tizimi bo‘lib, motherboard (materinskaya plata)’da alohida chip sifatida ishlaydi. Bu chipning vazifasi kompyuter va operatsion tizimni bir-biriga bog‘lashdan iborat. Har safar kompyuter yoqilganda dastlab BIOS ishlaydi, kompyuter uskunalari parametrlarini tekshiradi va operatsion tizim yuklanuvchi fayliga (dasturiga) o‘z ishini beradi(NTLDR, bootmgr).
NTLDR (NT Loader) Windows XP operatsion tizimini ishga tushirishga yordam beradigan tizim qismida tovush yuklash yozuvidan bir qismini yuklashning kichik bir qismi.NTLDR ham yuklash menejeri va tizim yuklayotgan vazifani bajaradi. Windows XP dan so'ng chop etilgan operatsion tizimlarida BOOTMGR va winload.exe birgalikda NTLDR-ni almashtiradilar. Agar bir nechta operatsion tizim o'rnatilgan bo'lsa va to'g'ri sozlangan bo'lsa, NTLDR sizning kompyuteringiz ishga tushirilganda yuklash menyusini ko'rsatadi, qaysi operatsion tizimni yuklash kerakligini belgilaydi.
Kompyuter yongandagi har xil yozuvlar va tovushning chiqishi, ROM(Read Only Memory) xotirada yozilgan BIOS’ning ishi.
BIOS quyidagi vazifalarni bajaradi:

• 
  kompyuterni faollashtirish, barcha elementlarini boshlang‘ich holatga keltirish;
  
• 
  kompyuter qurilmalarini dastlabki tekshiruvini amalga oshiradi(POST-test);
  
• 
  kompyuter qurilma qismini dastlabki sozlash ishlarini amalga oshiradi;
  
• 
  tizim resurslarini taqsimlaydi;
  
• 
  PCI qurilmalarini ro‘yxatdan o‘tkazish va sozlash;
  
• 
  operatsion tizimni dastlabki yuklanishini amalga oshiradi(bootmgr);
  
• 
  qurilmalarni bir-biri bilan moslashuvini tekshiradi;
  
• 
  elektr ta’minotini boshqarish, kompyuterni o‘chirish, uxlash holatiga o‘tkazish.
  

BIOSni to‘g‘ri sozlash, kompyuter ishlashiga ta’sir ko‘rsatadi, shuning uchun dastlab shu dasturchani yaxshi o‘rganib olish lozim. Har xil turdagi motherboar’lar har xil BIOS turlarini ishlatishadi, shuning uchun bitta yagona qo‘llanma qilishning iloji yo‘q, lekin asosi baribir bir xil. Protsessorlarning turi rivojlangan sari, BIOS sozlashlari ham qiyinlashib bormoqda. Bu esa, qo‘shimcha qiyinchiliklar tug‘dirmoqda.