5. Ma’ruzalar bo’yicha nazariy o’quv materiallar. Сименар машгулотлари

4-MA’RUZA
Optika asoslari. Elektromagnit to’lqinlar shkalasi. Yorug’likni tavsiflovchi asosiy kattaliklar va ularning o’lchov birliklari
Reja:

1. 
   Elektromagnit to’lqinlar shkalasi
   
2. 
   Optika asoslari
   
3. 
   Yorug’likni tavsiflovchi asosiy kattaliklar
   
4. 
   Ularning o’lchov birliklari
   

Optika yorug’lik haqidagi fan bo’lib, fizikaning boshqa bo’limlari bilan uzviy bog’langandir. Ya’ni optik jarayonlarni o’rganish fizikaning boshqa bo’limlarini rivojlanishiga zamin yaratadi.
Optika fani boshqa tabiiy fanlarni ya’ni ximiya, biologiya, astronomiya va texnika fanlari bilan uzviy bog’langan. (mikroskop, teleskop, televideniya). Ayniqsa so’nggi yillarda kashf etilgan lazer nurlar esa fan, texnikani rivojlanishining asosiy omili bo’ldi.
1675 yilda Isak Nyuton tomonidan yorug’likni korpuskulyar nazariyasi taklif etildi ya’ni u yorug’lik juda kichik zarrachalar-korpuskulyarlardan iborat bo’lib, ular katta tezlik bilan harakatlanadi.
Yorug’likning korpuskulyar nazariyasi bilan birgalikda 1690 yilda yorug’likni to’lqin nazariyasi paydo bo’ldi va rivojlandi. Bu nazariya Isak Nyutonning korpuskulyar nazariyasidan butunlay farq qilib uning asoschisi golland olimi Gyuygens edi.
Gyuygens yorug’lik-bu butun olamni to’ldiruvchi elastik muhitda tarqaluvchi to’lqin deb tushuntirdi.
Dastlabki 100 yillar mobaynida korpuskulyar nazariyasining tarafdorlari ko’proq edi lekin, XIX asrning boshlarida o’sha vaqtda ma’lum bo’lgan barcha optik hodisalarni fransuz olimi Frenel yorug’likning to’lqin nazariyasi asosida tushuntirdi va natijada to’lqin nazariyasi ko’pchilik tomonidan tan olindi.
Xuddi shuningdek 1864 yilda Maksivell yorug’likning elektromgnit maydon nazariyasini yaratdi. Bu nazariyaga asosan yorug’lik tez o’zgaruvchan elektromagnit maydon to’lqinidan (elektromagnit maydon to’lqinlari E va maydonlar bilan xarakterlanadi) iborat bo’lib, elektromagnit maydon to’lqin tezligi havoda

1887 yilda nemis olimi G.Gers tomonidan yorug’lik ta’sirida metallardan elektronlarni ajratib chiqish hodisasini kashf etildi. Bu hodisaning mohiyatini tushuntirishda elektromagnit magnit to’lqinlarni alohida «porsiyalar» yoki «kvantlar» (fotonlar) shaklida nurlanadilar deb faraz qilishga olib keldilar.
Yorug’likning korpuskulyar va to’lqin nazariyalari moddaning sindirish ko’rsatgichi bilan yorug’likning muhitdagi tarqalish tezligi orasida bog’lanishlar mavjudligini ko’rsatdilar.