5. Ma’ruzalar bo’yicha nazariy o’quv materiallar. Сименар машгулотлари

15 – rasm.


ΔS yuza orqali diffuziya tufayli ko’chib o’tgan ΔM gaz massasi shu yuza kattaligiga, Δt ko’chish vaqtiga va zichlik gradienti ga proporsional:
(1)
bu qonunni nemis olimi Fik aniqlagani uchun uning nomi bilan yuritiladi. Bu formuladagi D - diffuziya koeffisienti bo’lib, u son jihatdan zichlik gradienti bo’lganda 1m² yuzadan 1s vaqt ichida ko’chib o’tgan gazning massasiga teng. Diffuziya koeffisienti birligida o’lchanadi.
Issiqlik o’tkazuvchanlik.
Biror O nuqtada issiqlik manbai joylashgan bo’lib, T temperatura OX yo’nalishida kamayayotgan bo’lsin.



16 – rasm.

Temperatura kamayayotgan OX yo’nalishiga perpendikulyar bo’lgan S yuza orqali ko`chayotgan ∆Q issiqlik miqdori bu yuzaning kattaligiga, ko’chish vaqti ∆t ga va temperatura gradienti ga proporsional

(2)
Bu qonunni fransuz olimi Fur’e aniqlagani uchun uning nomi bilan yuritiladi. Bu yerda χ issiqlik o’tkazuvchanlik koeefisienti bo’lib, u son jihatdan temperatura gradienti 1 bo’lganda 1m² yuzadan 1s vaqt ichida ko’chib o’tgan issiqlik miqdoriga teng. Issiqlik o’tkazuvchanlik koeffisienti larda o’lchanadi. Issiqlik o’tkazuvchanlikda energiya ko’chiriladi.
Ichki ishqalanish
Gazning laminar oqimida uning oqim tezligi OX yo’nalishida kamayayotgan bo’lsin. OX ga perpendikulyar olingan hayoliy ∆S yuzaning har ikki tomonida, bir xil masofalarda joylashgan. X₁ va X₂ nuqtalarda gaz oqimining tezligini qaraymiz. Bu tezliklar quyidagi munosabatda bo’ladi: V₁>V₂.
Gaz molekulalarining tartibsiz harakati natijasida yuqori qatlam molekulalari o’zining harakat miqdorini pastki qatlamga ko’chiradi, hamda uning tezligini oshiradi. Pastki qatlam ham o’z navbatida o’zining harakat miqdorini yuqori qatlamga ko’chirib, uning tezligini kamaytiradi. Buning natijasida qatlamlar orasida ichki ishqalanish paydo bo’ladi.