5-ma’ruza. Tcp/ip protokollar steki. Reja

Transport pog’onasi. TCP/IP modelining tarmoq pog’onasi yuqorisidagi pog’ona odatda transport pog’onasi deb ataladi. U xostlar bir xil darajadagi ob'ektlarni qabul qilish va uzatishda OSI modelining transport pog’onasiga o'xshash aloqa o'rnatishi uchun yaratilgan. Ushbu pog’ona ikkita protokol orqali tavsiflanadi. Birinchisi, TCP (Transmission Control Protocol, uzatishlarni nazorat qilish protokoli) ishonchli ulanishga yo'naltirilgan protokol bo'lib, bayt oqimini bir mashinadan internet tarmog'idagi istalgan boshqa mashinaga xatosiz yetkazib berish imkonini beradi. U baytlarning kirish oqimini alohida xabarlarga ajratadi va ularni tarmoq pog’onasiga uzatadi. Belgilangan joyda, qabul qiluvchi TCP jarayoni qabul qilingan xabarlardan chiqish oqimini yig'adi. Bunga qo'shimcha ravishda, TCP tezkor jo'natuvchi sekin qabul qiluvchini ma'lumot bilan to'ldirmasligi uchun oqim nazoratini amalga oshiradi.
Bu pog’onadagi ikkinchi protokol UDP (User Dataram Protocol – foydalanuvchi deytagrammalari protokoli) ishonchsiz, ulanishsiz protokol bo‘lib, u TCP ning ketma-ket oqim boshqaruvini ishlatmaydi, lekin o‘zinikini ta’minlaydi. Bundan tashqari, u bir martalik mijoz-server so'rovlarida va ovoz va video kabi tezlik aniqlikdan muhimroq bo'lgan ilovalarda keng qo'llaniladi. IP, TCP va UDP protokollari o'rtasidagi munosabatlar 5.2-rasmda ko'rsatilgan. IP protokoli yaratilganidan beri ushbu protokol boshqa ko'plab tarmoqlarda amalga oshirildi.

5.2-rasm. TCP/IP modeli protokollari va pog’onalari
Amaliy pog’ona. TCP/IP modelida seans qatlami va taqdimot pog’onalari mavjud emas. Bu pog’onalar shunchaki kerak emas edi, shuning uchun ular modelga kiritilmagan. Buning o'rniga, amaliy oddiygina barcha seans va ularga kerak bo'lgan ko'rish xususiyatlarini o'z ichiga oladi. OSI modelidagi tajriba bu fikrni to'g'ri ekanligini isbotladi: ko'pchilik ilovalar bu pog’onalarga juda kam ehtiyoj sezadi.
Transport pogonasining yuqorisida amaliy pogona joylashgan. U barcha yuqori pog’ona protokollarni o'z ichiga oladi. Eski protokollarga virtual terminal protokoli (TELNET), fayllarni uzatish protokoli (FTP) va elektron pochta (SMTP) kiradi. Yillar davomida boshqa ko'plab protokollar qo'shildi. Biz ko'rib chiqadigan muhimlaridan ba'zilari 5.2-rasmda ko'rsatilgan. Bu DNS (Domain Name Service – domen nomlar xizmati) xost nomlarini tarmoq nomlariga o’zgartirish imkonini beradi, HTTP, World Wide Webda sahifalar yaratish uchun foydalaniladigan protokol va RTP, ovoz yoki filmlar kabi real vaqtda media taqdim etish protokoli kiradi.
Yuqorida eslatib o’tilganidek, OSI etalon modelining kuchi – bu model kompyuter tarmoqlarini muhokama qilishg uchun istisno tariqasida foydali ekanligida. Bundan farqli o'laroq, TCP/IP etalon modelining kuchi ko'p yillar davomida keng qo'llanilgan protokollar ekanligida. Ushbu sifatlarni birlashtirish uchun E.Tanenbaum va D.Uezeroll o’z kitobida [1] 5.3-rasmda ko'rsatilgan gibrid modeldan foydalanishgan.

5.3-rasm. Ushbu ma’ruzada qo’llanilgan etalon model
Tarmoq pog’onasining vazifasi masofadagi kompyuterlar o'rtasida paketlarni uzatishimiz uchun ko’p sonli aloqa kanallarini va tarmoqlarni, shuningdek, birlashtirilgan tarmoqlarni birlashtirishdan iborat. Bunga paketlar yuborilishi mumkin bo'lgan yo'lni topish vazifasi kiradi. IP - bu pog’ona uchun namuna sifatida biz o'rganadigan asosiy protokol. Transport pog’onasi tarmoq pog’onasini yetkazib berish kafolatlarini oshiradi, odatda ishonchliligi oshadi va turli ilovalar ehtiyojlarini qondirish uchun ishonchli bayt oqimi kabi yetkazib berish imkoniyatlarini taqdim etadi. TCP transport pog’onasi protokolining muhim namunasidir.
Va nihoyat, amaliy pog’ona tarmoqdan foydalanadigan dasturlarni o'z ichiga oladi. Ko'pgina, lekin hamma tarmoq ilovalarida veb-brauzer kabi foydalanuvchi interfeyslari mavjud. Biz dasturning tarmoqdan foydalanadigan qismiga qiziqamiz. Bu veb-brauzer uchun HTTP protokoli. Amaliy pog’onada ko'plab ilovalar tomonidan ishlatiladigan DNS kabi muhim qo'llab-quvvatlash dasturlari ham mavjud.