5-ma’ruza: Meva va sabzavotlarni saqlash texnologiyasi Reja

Mahsulotlarni saqlash asoslari 
Guruhlar
Guruhchalar
Guruhchalarga izohlar
I. Bioz 
 
A. Eubioz
B. Gemibioz 
Tirik hayvonlar, qushlarni va tirik 
jonivorlarni ushlab turish va tashish 
Meva va sabzavotlarni barra holida saqlash
 
II. Anabioz
 
A. Termoanabioz (psixro va 
krioanabioz) 
B. Kseroanabioz 
V. Osmoanabioz
G. Asidoanabioz
D. Narkoanabioz 
Mahsulotlarni sovuqda yoki muzlatilgan 
holda saqlash 
Mahsulotlarni qisman yoki umuman quritib 
saqlash 
Mahsulotni osmotik bosimini ko‘tarib 
saqlash 
Mahsulotda 
kislotali 
muhitni 
kislota 
yordamida yaratib saqlash 
Anestezik moddalar qo‘llab saqlash 
III. Senoanabioz 
 
A. Asidosenoanabioz 
B. Alkogoletsenoanabioz 
Mahsulotda kislotali muhitni ma’lum 
toifadagi 
mikroorganizmlar 
yordamida 
vujudga keltirib saqlash 
Mikroorganizmlar ishlab chiqqan spirt 
yordamida konservasiya qilib saqlash 
IV. Abioz
A. Termosterilizasiya
B. Fotosterilizasiya 
V. Kimyoviy sterilizasiya 
G. Mexanik sterilizasiya 
Yuqori haroratda qizitib saqlash 
Saqlashda turli nurlarni qo‘llash 
Saqlashda 
mahsulotni 
buzadigan 
mikroorganizmlarga qarshi antiseptiklar 
qo‘llash 
Filtrasiya qilib saqlash 
 
Mevalarni saqlashga joylashtirish yoki realizatsiya qilishda ularni tovar holatiga keltirish katta 
ahamiyatga ega hisoblanadi.
Ma’lumki mevalar yig‘ib olingandan so‘ng ularning turkum partiyalari bir turli bo‘lmaydi. 
Meva turkum partiyalaridagi mahsulotlar har xil kattalikda, rangda va shaklda bo‘lishi bilan bir 

---

qatorda ularda nuqsonli mahsulotlarning ham bo‘lishi ehtimoldan umuman holi emas.
Nuqsonli mevalarga hosilni yig‘ib-terib olish va tashish jarayonida mexanik jihatdan 
shikastlanib qolgan, kasallik va zararkunandalar tomonidan zararlangan mevalar kiradi. 
Shuningdek mevalarning tarkibida turli begona aralashmalar (bargli mevabandlari, shoxlar va h.k.) 
ham bo‘lishi mumkin.
Begona aralashmalar mevalarning tovar ko‘rinishini buzibgina qolmay, ularni qayta ishlash 
jarayonidagi texnologik tizimlarning ish unumdorligiga, shuningdek saqlashda mahsulotlarning 
saqlanuvchanligiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Saqlashda va qata ishlashda mevalarning tarkibida 
begona aralashmalarning 1% dan ortiq bo‘lishiga ruhsat etilmaydi. Shu bois mevalarni tovar 
holatga keltirishda begona aralashmalardan tozalash muhim ahamiyatga ega bo‘lgan zaruriy 
tadbirlardan biridir. 
Hozirgi zamonaviy meva omborlarida mahsulotlar begona aralashmalar va chang-loylardan 
maxsus texnologik tizmalarda tozalanadi. Bunda mahsulotlar dastlab saralash uskunasidan va 
undan so‘ng yuvuvchi moslamalardan o‘tkaziladi. So‘ngra yuvilgan mahsulotlar maxsus ilitilgan 
shamol yordamida qurituvchi tizimdan o‘tkaziladi. Toza mahsulotlar transportyor tasmalaridan 
o‘tkazilayotganda qo‘l kuchi yordamida nuqsonli mahsulotlardan so‘ngi bor tozalanadi va 
qadoqlash bo‘limiga kelib tushadi. Maxsus avtomat uskunalarda barcha begona aralashmalar va 
nuqsonli mahsulotlardan tozalangan mevalar har bir qatlamiga to‘shama qadoqlash materiali 
to‘shalgan holda bir necha qatlam qilib joylanadi va qutilar saqlash omboriga jo‘natiladi. 
Saralash. 
Mazkur tadbir mevalarga tovar ishlov berishdagi yana bir muhim jarayon 
hisoblanadi. Saralash mevalarning tovar sifatini, xaridorgirligini juda ham oshiradi. Zamonaviy 
meva-sabzavot omborlarida quyidagi 18-rasmda ko‘rsatilganidek mahsulotlar maxsus tizmalarda 
ham, yakuniy bosqichda qo‘l kuchi bilan ham saralanadi.