5-ma’ruza Mavzu: Boshqarish elementlari

Avtomatik uzgichlar.
Hozirgi vaqtda himoya apparatlari sifatida ko’proq avtomatik uzgichlar qo’llanilmoqda. Bu apparatlar bir yo’la ikki vazifani qisqa tutashuv tokidan va o’ta nagruzkalanishdan saqlash vazifalarini bajaradi. 3 sxemada uch fazali avtomatik uzgichning prinsipial sxemasi ko’rsatilgan.

Agar tarmoq zanjirida yoki elektr yuritmalar zanjirida issiqlik tutashish sodir bo’lsa, avtomatning ijrochi elementi elektromagnit 1 dan o’tgan tok va hosil qilgan magnit maydon kuchi o’zak 2 ni yuqoriga ko’tarib richag 8 orqali ilmoqdan bo’shagan zanjirning kontaktlari prujina 5 kuchi bilan uzilib qisqa tokini o’chiradi.

Agar zanjirdagi elementlar elektr dvigatel va mexanizmlar o’ta nagruzkali bo’lsa, u holda qizdiruvchi element 7 bimetall plastinka 6 ni qizdiradi. Ustki plastinkaning issiqlikdan cho’zilish koeffisienti kichik bo’lgani uchun bu plastinkadan yuqori tomonga egiladi va ilmoqli richagni ko’tarib yuboradi, kontaktlar o’ta nagruzkalanishdan saqlanib qoladi.

Sistemada normal ish holati o’rnatilgandan so’ng avtomat qaytadan qo’l bilan ulanadi. Shuning uchun ham bu qurilma avtomatik uzgich deyiladi. Elektromagnit va issiqlik relesidan iborat avtomatlar boshqa hamma himoya apparatlariga qaraganda qator afzalliklarga ega:

1. 
   Avtomatlar bir vaqtning o’zida qisqa tutashish va o’ta nagruzkalanishdan saqlash vazifalarini bajaradi.
   
2. 
   Eruvchan saqlagich qo’llansa, bir fazali qisqa tutashish yuz berganda dvigatel qolgan ikki faza tokida ishlayveradi. Avtomat qo’llanganda esa har qanday xavfli holatda dvigatelning hamma fazalari uzilib u ishlashdan to’xtaydi.
   
3. 
   Eruvchan saqlagichni almashtirib qo’yish uchun ancha vaqt ketadi. Avtomatni qayta ishlatish uchun esa ulash knopkasini bosish kifoya.