5-ma’ruza. Gamma nurlarning moddadan o’tishi. Reja

Elektron-pozitron juftining hosil bo’lishi.

Moddaga tushayotgan gamma-kvant energiyasi _{ } bo’lganda fotoeffekt, Kompton effektlari bilan bir qatorda elektron-pozitron jufti ham xosil bo’ladi. Elektron-pozitron jufti atom yadrosining elektr maydonida yuz beradi. Bu jarayonda yadroga tepki energiya ko’rinishida energiya beriladi. Shuning uchun gamma-kvant energiyasi 1,02 MeV dan katta bo’lgandagina elektron-pozitron jufti hosil bo’lishi mumkin. Hosil bo’lgan elektron-pozitron jufti orasidagi burchak gamma-kvant energiyasiga teskari proporsional ravishda o’zgaradi:

_{ } (14)

yadroning elektr maydonida elektron-pozitron juftining hosil bo’lishi 2-rasmda tasvirlangan. Bunda _{ }- yadro maydoniga tushgan gamma kvant energiyasi.

_{ }

e⁺

_{ }

e^-

2-rasm

2-rasmda xosil bo’lgan elektron va pozitron izlari magnit maydon ta’sirida qarama-qarshi yo’nalishga burilishi ko’rsatilgan. Ikki rentgen fotoni yoki ikki elektron to’qnashganda xam elektron pozitron jufti xosil bo’lishi mumkin. foton bilan foton to’qnashganda fotonlar energiyalarining yig’indisi

_{ } ( 14^′ )

Bo’lishi kerak. Elektron bilan elektron to’qnashganda xarakatdan to’liq energiyasi _{ } bo’lishi zarur. Elektron-pozitron jufti effektiv kesimining (xosil bo’lish extimoliyati) quyidagicha:

_{ } (15)

_{ }-erkin elektronga tushayotgan gamma-kvant energiyadi _{ } ga bog’liq ravishda o’zgaradi.