5 laboratoriya ishi Uitston ko’prigi yordamida noma’lum qarshiliklarni o’lchash va ularning har xil ulangandagi natijaviy qarshiliklarini aniqlash Kerakli asbob va jihozlar

Noma’lum qarshilikni aniqlash uchun ko’prikni muvozanatga keltirish lozim. Ko’prikning muvozanat shartini 24-rasmdagi sxemaga asosan tushuntirish mumkin. O’zgarmas tok manbaidan berilgan kuchlanish taxminan 1,5 V atrofida bo’lishi kerak, chunki kuchlanish yuqori bo’lsa reoxord qattiq qiziydi, hatto cho’g’lanishi ham mumkin. Uchta yoki undan ortiq o’tgazgichlarning o’zaro ulangan nuqtasi tugun deb ataladi.

Kirxgoffning birinchi qoidasi: tugunda uchrashuvchi toklarning algebraik yig’indisi nolga teng, ya’ni tugunga keluvchi toklarning arifmetik yig’indisi tugundan chiquvchi toklarning arifmetik yig’indisiga teng bo’ladi.

(1)

(2)
2 4-rasmda sxemasi tasvirlangan Uitston ko’prigida 4-ta tugun bor, ular A, E, D, B nuqtalarda joylashgan. Har bir tugun uchun Kirgoffning birinchi qoidasiga asosan quyidagi tenglamalarni yozish mumkin:
A nuqtadagi tugun uchun: I=I₁+I₀ (2a)
E nuqtadagi tugun uchun: I₀=I_r+I_x (2e)
D nuqtadagi tugun uchun: I₂=I_r+I₁ (2d)
B nuqtadagi tugun uchun: I=I_x+I₂ (2b)
Kirgoffning ikkinchi qoidasi: har qanday berk konturning ayrim qarshilikli qismlaridagi kuchlanish tushuvlarining algebraik yig’indisi ushbu konturdagi barcha EYuK larning algebraik yig’indisiga teng.
(3)
Kuchlanish tushuvi deganda zanjir qismidan o’tayotgan tok kuchining shu qismdagi o’tkazgich qarshiligiga ko’paytmasi tushuniladi.
Sxemadagi AED, DEB, EDB konturlar uchun soat strelkasi aylanish yo’nalishida Kirxgoffning ikkinchi qoidasiga ko’ra qo’yidagi tenglamalarni yozamiz:
(4)
(5)
(6)
D surilgichni reoxord bo’ylab o’ngga yoki chapga surish yo’li bilan galvanometr ko’rsatkichi nolga keltirilsa, galvanometr orqali tok o’tmaydi ( ), bunga sabab E va D nuqtalardagi potensiallar o’zaro tenglashganligidadir ( ). Bu esa Uitston ko’prigining muvozanat sharti bajarilganligini ko’rsatadi. Bu vaqtda (2e), (2d), (4), (5) tenglamalar qo’yidagi ko’rinishni oladi.
(2e₁)
(2g₁)
(2e₁), (2g₁) larni (4), (5) ifodalarga qo’ysak:
(4a)
(5a)
(6)
AD va DB elkalarning qarshiliklari R₁ va R₂ lar uchun qo’yidagi formulalarni yozamiz.
(7) (8)
(7) va (8) ifodalarni (6) ga qo’ysak, (9) ifoda kelib chiqadi.
Bundan (10) (10) ifoda laboratoriya ishida noma’lum qarshilikni aniqlashga imkon beruvchi natijaviy formula hisoblanadi.