5 aylana bo’ylab aylanish harakati dinamikasi

Robert Boyl (1627–1691). Havoning xususiyatlarini o'rgangan taniqli ingliz fizigi va kimyogari (havo massasi va elastikligi, uning kamyoblanish darajasi). Qaynayotgan suvning harorati bosimga bog'liq ekanligi eksperimental ravishda ko'rsatildi atrof-muhit. U, shuningdek, qattiq moddalarning egiluvchanligini, gidrostatikani, yorug'lik va elektr hodisalarini o'rganib, birinchi marta kompleks spektr haqida o'z fikrlarini bildirdi oq chiroq. "Kimyoviy element" tushunchasi bilan tanishtirdi. Gay-Lussac qonunlari - 1) gazlarning issiqlikdan kengayish qonuni: asosiy gaz qonunlaridan biri; unga koʻra oʻzgarmas bosimda gaz massasining hajmi temperatura oʻzgarishi bilan chiziqli oʻzgara bo-radi: V=V/l+a.J) 2) hajmiy nisbatlar qonuni: temperatura va bosim bir xil boʻlganda kimyoviy reaksiyaga kirishayotgan gazlarning hajmi bir-biriga nisbatan ham va bu reaksiyada hosil boʻlgan gazsimon moddaning hajmiga nisbatan ham oddiy nisbatda boʻladi DALTON (Dalton) Jon (1766.6.9, Iglsfild, Angliya,— 1844.27.7, Manchester) — ingliz kimyogari va fizigi. Atomistik nazariya asoschisi. London Qirollik jamiyatining aʼzosi (1822 y.dan), D. gazlar xossalarini oʻrganib, gazlarning parsial bosimi qonunini (1801), gazlarning eruvchanligi parsial bosimiga bogʻlikligini (1803), kimyoning asosiy qonunlaridan biri — karrali nisbatlar qonunini (1803) aniklagan. Avogadro qonuni – teng hajmli ideal gazlarda bir xil bosim va bir xil temperaturada zarralar (atomlar, molekulalar) soni bir xil bo‘ladi. Avogadro qonuni ga ko‘ra nore-al sharoitda (1,01105 Pa, 0°S) istagan ideal gazning gramm-moleku-lasi bir xil hajmni egallaydi. A. Avogadro 1811 yilda kashf qilgan.<sup>[1]

15 Harorat. Termometrlar va harorat o’lcho’vlari</sup>

Harorat (Temperatura) (lot. temperatura — kerakli aralashma, o'rtacha holat) — moddaning holatini issiq-sovuqligini tavsiflaydigan fizik kattalik. Termometr (termo... — issiq va metr) — trani oʻlchash uchun moʻljallangan asbob. Ishi moddalarning kengayishi, elektr qarshiligi, gaz bosimi va boshqalarning traga bogʻlikligiga asoslangan. T.ning suyuklikli, gazli va qarshilikli turlari bor. Ulardan eng soddasi suyuklikli T., asosan, rezervuar, naycha va shkaladan iborat. Rezervuar suyuklik, mas., simob bilan toʻldirilgan boʻladi. temperatura ortishi bilan rezervuardagi simob kengaya boradi va unga ulangan naycha ichida simob koʻtariladi. temperatura kancha yuqori boʻlsa, simob shuncha kengayadi va naycha boʻylab u shuncha yuqori koʻtariladi. Mac, —35° dan Q750° gacha trani oʻlchashda simob (—80° dan 170° gacha — etil spirta, —200° dan Q20° gacha — pentan, — 20° dan Q300° gacha — kerosin) bilan toʻldirilgan T.lar ishlatiladi

16 Ideal gaz molekulalari bir-biri bilan o’zaro ta’sirlashmaydilar. SHu sababli bunday gazning ichki energiyasi ayrim molekulalar energiyalarining yig’indisiga teng bo’ladi. Biz bir mol gaz uchun ichki energiyani shunday yozamiz: U

Ichki energiya bilan issiqlik sig’imi bog’langan. Biror jismning issiqlik sig’imi deb shu jismning temperaturasini bir gradus Kelvinga oshirish uchun kerak bo’ladigan issiqlik miqdoriga aytiladi. Birligi J/K.