5-Amaliy mashg’ulot Mavzu: Havodagi gaz va chang miqdorini aniqlash. Ishdan maqsad

Aspirator
 
bu chang havoni allonj orqali so’rib oluvchi qurilma, shu bilan birga surilgan 
havoning xajmiini ham ulchaydi. 
Allonj- 
filtr urnatiladigan metall yoki shishiassilindr 
Belgilangan xonada havoning changlanganligini baholash uchun changning massasini, 
xajm birligidagi chang zarrachalarining sonini, uning tuzilish tarkibini, bug’lanuvchanligini va 
zaxarligini hamda formasini bilish shart. Havoning changlanganligini gravimetrik (tarozida 
tortish), hisoblash (sanash), elektrik va fotoelektrik usullar bilan aniqlash mumkin. Ushbu 
mashg’ulotda biz gravimetrik usulni o’rganamiz (11-rasm). Gravimetrik usul bu xajm birligidagi 
havo tarkibida bo’lgan chang massasining og’irligini o’chashdan iborat. Buning uchun maxsus 
filtrning og’irligi analitik tarozida o’lchab olinadi, so’ngra u orqali belgilangan xajmdagi chang –
havo aralashmasi so’riladi. Filtrning og’irligini yana taroziga tortiladi. CHang aralashmasining 
xajmiy og’irligi quyidagi formuladan aniqlanadi. mg|m
3
. 
0
V
P
P
Q
i


(7) 
Bu erda R- filtrning boshlangich og’irligi (mg) R
i
- filtrning oxirgi og’irligi (mg V
0
harorat va 760 mm.sim.ust (m
3
) havo bosimidagi normal holatga keltirilgan havoning filtr 
orqali so’rib olingan hajmi 
760
-
t)
(273
B
273
V
V
t
0




(8) 
Bu erda V
t
- 
t harorat va V bosimdagi havoning filtr orqali so’rib olingan hajmi; V-namuna 
olingan xonaning barometrik bosimi (mm.sim.ust); t-namuna olingan xonaning harorati (
0
S); 
Gravimetrik usulning kamchiligi shundaki, bu usul bilan havodagi changning ximiyaviy 
tarkibiga baho berib bo’lmaydi. Bu esa havoga gigienik baho berib bo’lmaydi .U yoki bu 

---

og’irlikka ega bo’lgan chang zarrachalarining yig’ilishi inson organiziga turlicha ta’sir qiladi. 
Yirik va mayda changlarning ta’siri havoning xarakteriga bog’lik bo’ladi.