5 – Амалий машғулот Стандартларни ишлаб чикиш ва келишиш тартиби

Норматив ҳужжатларни тайёрлаш
6. Норматив ҳужжатлар қуйидаги элементлардан иборат:
сарлавҳа саҳифаси;
Муқаддима;
мазмуни;
таништириш;
Исм;
дастур майдони;
Норматив ҳаволалар;
Шартлар ва таърифлар;
атамалар ва қисқартмалар;
асосий қоидалар;
иловалар;
библиография;
библиографик маълумотлар.
Элементлар - "таркиб", "кириш", "меъёрий ҳаволалар", "атамалар ва таърифлар", "белгилар ва қисқартмалар", "иловалар", "библиография" стандартда зарур бўлганда, унинг мазмуни ва хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда берилади. тақдимот.
7. Норматив ҳужжат мазмуни хусусиятларига қараб матн, жадвал, график материал (чизмалар, диаграммалар, диаграммалар) ёки уларнинг комбинацияси шаклида тақдим этилади.
8. Норматив ҳужжат матни аниқ ва тушунарли, турли талқинларга йўл қўймайдиган, мантиқий жиҳатдан изчил, қўлланиш доирасига мувофиқ фойдаланиш учун зарур ва етарли бўлиши керак.
9. Норматив-ҳуқуқий ҳужжатга қуйидагилар киради:
объэктив усуллар билан текширилиши мумкин бўлган талаблар;
ушбу усулларни тартибга солувчи кўрсатмалар;
стандартлаштириш объэкти ва тегишли объэктлар (боғлиқ фаолият) ҳақидаги маълумотларга эга хабарлар.
10. Норматив ҳужжатда атамалар қўлланилади, уларнинг таърифлари ушбу норматив ҳужжатда (атамалар ва таърифлар учун стандартлар билан белгиланади).
11. Норматив ҳужжат матни таркибий элементларга бўлиниши мумкин: бўлимлар, кичик бўлимлар, параграфлар, кичик бандлар. Бўлимлар тегишли параграфлар билан параграфларга ёки кичик бўлимларга бўлиниши мумкин. Агар керак бўлса, элементлар кичик қисмларга бўлиниши мумкин.
Ҳар бир параграф/кичик бандда меъёрий ҳужжатнинг алоҳида қоидаси бўлиши керак, яъни у тўлиқ ва тўлиқ мазмунга эга бўлиши керак.
12. Бўлимлар, кичик бўлимлар, параграфлар ва кичик бандлар араб рақамлари билан рақамланади.
Бўлимлар меъёрий ҳужжатнинг бутун матни доирасида кетма-кет рақамланган бўлиши керак.
Кичик бўлим рақами бўлим ва кичик бўлим рақамларини ўз ичига олади ва параграф рақами нуқта (нуқта) билан ажратилган бўлим, кичик бўлим ва параграф рақамларини (ёки бўлим ва параграф рақамларини) ўз ичига олади.
13. Норматив ҳужжатларнинг бўлимлари ва бўлимлари сарлавҳаларга эга. Сарлавҳалар тегишли бўлимлар, кичик бўлимлар, параграфлар мазмунини аниқ ва қисқача акс эттириши керак.
14. Норматив ҳужжатни тузишда лойиҳа матни унинг масштабини кичрайтирмаган ҳолда А4 форматдаги варақнинг бир томонига жойлаштирилиши керак. Саҳифанинг серия рақами саҳифанинг пастки ўнг бурчагида 2 рақамидан бошлаб чоп этилади. Биринчи саҳифада 1 рақами қўйилмайди. Қоидага кўра, стандарт варақ сатр оралиғи ("кўпайтирувчи") билан чоп этилиши керак - 1, 2;ҳар бир саҳифанинг четлари бор: юқори ва пастки - 2 см, чап - 3 см, ўнг - 1,5 см; хатбоши бир хил ва беш ёки олти белгидан иборат бўлиши керак.
Компютерда чоп этишда “Миcрософт Wорд” матн муҳарриридан “Тимес Но. Эw Роман” шрифти 12 ўлчамли ёки шунга ўхшаш бўлган ҳолда фойдаланиш тавсия этилади.
15. Норматив ҳужжат лойиҳаси матнини тайёрлашда юнон ёки бошқа алифболарнинг ҳарфларини, формулаларни, алоҳида белгиларни қора паста ёки сиёҳ билан киритишга рухсат берилади. Бундай ҳолда, ёзилган матннинг зичлиги матннинг қолган қисмининг зичлигига яқин бўлиши керак.
Агар чизмалар, диаграммалар, диаграммалар, чизмалар ва / ёки бошқа график материалларни машинада тайёрлаш мумкин бўлмаса, уларни қора сиёҳ ёки паста билан киритишга рухсат берилади.
16. Норматив ҳужжат лойиҳасини тайёрлашда ундан нусха кўчириш имконияти бўлиши керак.
17. Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар давлат тилида, зарур ҳолларда эса рус тилида нашр этилади. Ушбу тиллардаги матннинг ҳақиқийлиги уларни тасдиқлаган орган томонидан таъминланади.
18. Норматив ҳужжатлар матн қайси тилда ёзилганидан қатъи назар, ҳужжат номининг давлат тилидаги қуйидаги қисқартмалар билан кўрсатилади:
Ўзбекистон Республикаси давлат стандарти – Ўз ДСт; тартиб рақам; икки нуқта билан ажратилган тасдиқланган йил;
ташкилот стандарти - Тс; тартиб рақам; икки нуқта билан ажратилган тасдиқланган йил.
19. Маҳсулотлар учун норматив ҳужжатларнинг мазмуни бўлимлар ва кичик бўлимларни ўз ичига олади:
таснифлаш;
техник талаблар:
пакет;
белгилаш;
хавфсизлик талаблари;
атроф-муҳитни муҳофаза қилиш талаблари;
қабул қилиш қоидалари;
назорат қилиш усуллари (тестлар);
фойдаланиш (қўллаш, тайёрлаш усули), техник хизмат кўрсатиш, таъмирлаш, йўқ қилиш бўйича кўрсатмалар;
ташиш ва сақлаш;
ишлаб чиқарувчининг кафолати.
20. Норматив ҳужжат бўлимларининг сарлавҳалари, тузилиши ва мазмуни стандартлаштирилган маҳсулотларнинг хусусиятларини ва унга қўйиладиган талабларнинг характерини ҳисобга олган ҳолда белгиланади.
Шу билан бирга, улардан фойдаланиш аҳолининг соғлиғи ва (ёки) мулкига, шунингдек атроф-муҳитга зарар этказиши мумкин бўлган маҳсулотларга оид меъёрий ҳужжатлар мажбурий равишда "Хавфсизлик талаблари", "Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш" бўлимларини ўз ичига олиши керак. талаблар" ёки "Хавфсизлик ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бўйича талаблар" стандартлаштириш объэктининг хусусиятларидан келиб чиқиб, хавфсизлик ва (ёки) атроф-муҳитни муҳофаза қилиш талаблари қонун ҳужжатларида белгиланган дизайн ва бошқа техник талабларни белгилаш ва уларга риоя қилиш орқали таъминланадиган ҳоллар бундан мустасно. "Техник талаблар" бўлими.
Стандартлаштириш бўйича норматив ҳужжатларда ҳуқуқий нормалар бўлмаслиги керак.
21. Хавфсизлик талаблари таркибига қуйидагилар киради:
электр хавфсизлиги талаблари;
ёнғин хавфсизлиги талаблари;
портлаш хавфсизлиги талаблари;
радиациявий хавфсизлик талаблари;
машина ва ускуналарга техник хизмат кўрсатиш учун хавфсизлик талаблари, шу жумладан техник хизмат кўрсатувчи ходимларнинг нотўғри ҳаракатларининг ва / ёки ускунанинг ўз-ўзидан нотўғри ишлашининг олдини олишга қаратилган талаблар;
ҳимоя воситаларидан фойдаланишга қўйиладиган талаблар ва машина ва жиҳозларнинг хавфсизлигини таъминлашга қаратилган бошқа чора-тадбирларни амалга ошириш, шу жумладан хавфли қисмлар ва элементлар учун қўриқчиларни ўрнатиш, ҳаракатланишни чеклаш мосламаси, ҳаракатланувчи қисмларнинг блокировкалари ва чегара калитлари, фойдаланиш қисқичлар ва катлама элементларини маҳкамлашнинг бошқа турлари;
машина ва асбоб-ускуналарни бошқариш воситаларига, шунингдек уларнинг хавфсиз ишлашини назорат қилиш қурилмаларига қўйиладиган талаблар;
сигнализация қурилмасига қўйиладиган талаблар;
хавфсизлик белгиларини қўллаш ва сигнал рангларини қўллаш талаблари;
хавфли ва зарарли ишлаб чиқариш омилларининг (шовқин, тебраниш, зарарли моддалар концентрацияси ва бошқалар) рухсат этилган даражаларини кўрсатган ҳолда тавсифлари;
хавфли ва зарарли ишлаб чиқариш омилларининг пайдо бўлиши ва (ёки) таъсир қилиш жойларида уларнинг олдини олиш, камайтириш ва / ёки маҳаллийлаштиришга қўйиладиган талаблар;
саноат тозалиги талаблари;
атроф-муҳитга кимёвий, механик, радиациявий, электромагнит, иссиқлик ва биологик таъсирларнинг максимал рухсат этилган (даража ва вақт бўйича) нормалари;
хавфли маҳсулотларни ва уларни ишлаб чиқариш чиқиндиларини утилизация қилиш бўйича талаблар, шунингдек маҳсулотнинг ўзига хослиги (ўзига хослиги) билан боғлиқ бошқа талаблар.
22. Моддалар (материаллар) учун хавфсизлик талабларини белгилашда қуйидагилар кўрсатилади:
ушбу моддани (материални) ишлатиш ёки сақлаш вақтида ўз-ўзидан ёниш ва / ёки портлашнинг олдини олиш чоралари;
ушбу моддани (материални) қўллаш ва сақлаш жойларида ёнғинга қарши воситалар, ёнғинга қарши техник воситалар ва ёнғинга қарши воситалар мавжудлигига қўйиладиган талаблар;
ушбу моддадан (материалдан) фойдаланиш, сақлаш, ташиш ва утилизация қилишда шахсий ва/ёки жамоавий ҳимоя воситаларидан фойдаланиш ва/ёки санитария-гигиена қоидаларига риоя қилиш зарурлигига доир талаблар;
ушбу жараёнларда иштирок этадиган ишлаб чиқариш ходимларига қўйиладиган талаблар;
хавфсиз фойдаланиш бўйича кўрсатмалар (фойдаланиш), ташиш, сақлаш ва утилизация қилиш.
23. Агар бир ҳил маҳсулотларнинг бутун гуруҳи учун меъёрий ҳужжатларни ишлаб чиқиш мумкин бўлмаса ёки мақсадга мувофиқ бўлмаса, меъёрий ҳужжатлар маҳсулотнинг маълум бир тури ёки ушбу бир ҳил маҳсулотлар гуруҳига кирувчи барча маҳсулотларни қамраб олмайдиган аниқ маҳсулотлар гуруҳи учун ишлаб чиқилади.
24. Норматив-ҳуқуқий ҳужжатнинг “Маркалаш” бўлимида маҳсулотни маркалаш учун қуйидаги талаблар белгиланади:
маркалаш жойи (тўғридан-тўғри маҳсулотда, ёрлиқда, ёрлиқда, истеъмолчи ва/ёки юк ташиш контейнерларида ва ҳоказо);
маркалаш усули (чоп этиш, ўйма ва бошқалар);
тег таркиби.
Шу билан бирга, маҳсулотларни маркалашда амалдаги қонунчилик нормаларига риоя қилиш кераклиги кўрсатилган.
Назорат саволлари:
1. Норматив-ҳуқуқий ҳужжат нима?
2. Стандартлаштиришнинг асосий мақсадларини санаб беринг.
3. ЎзДЖК томонидан қандай асосий вазифалар ҳал этилади?
4. Ўзбекистон СССда стандартлаштиришнинг қандай даражалари ишлайди?
5. Стандартлаштириш бу...?
6. Стандартлаштириш обекти...?
7. Стандарт...ми?
8. Норматив-ҳуқуқий ҳужжат бу ...?