46-mavzu: Tayyor mahsulotlarni hisobga olish reja: 1

Yangini hujjat ko’shish

Yangi xujjat ko’shish uchun xujjatlar (menyu Производство -Отчет производства за смену) тугмачасини босиш зарур.
Отчет производства за смену Xujjatining yuqori qismida tayyor mahsulot yoki yarim tayyor mahsulot ishlab chiqarish bo’yicha xarajat scheti (2000, 2300) hamda xarajat tarmoqlari ko’rsatilishi kerak.

Продукция lavxasining jadval qismida har bir ishlab chiqarilgan mahsulot (yarim tayyor mahsulot) bo’yicha qo’yidagilar kiritiladi:

• 
  Tayyor mahsulot, yarim tayyor mahsulot nomi;
  
• 
  Ishlab chiqarish miqdori;
  
• 
  Spesifikatsiyasi;
  
• 
  Rejalashtirilgan qiymati (ishlab chiqarish hisobi rejalashtirilgan narx buyicha oborilsa);
  
• 
  Tayyor mahsulot hisobga oluvchi schet;
  
• 
  Nomenklaturnaya guruhi.
  

Услуги lavxasining jadval qismidatashkilotning bitta tarmoqining ikkinchi tarmoqga ko’rsatgan hizmatlari kiritiladi. Har bir xizmat uchun kuydagilar ko’rsatiladi:

• 
  Ko’rsatilgan xizmat nomi;
  
• 
  Hisob siyosati sozlamasiga qarab miqdoriy o’lchovlar hamda rejalashtirilgan narx;
  
• 
  Xizmat ko’rsatilgan tarmoq xarajatlari hisob scheti;
  
• 
  Xizmat ko’rsatilgan tarmoq;
  
• 
  Spesifikatsiya–normativga ko’ra ko’rsatilgan nomenklatura ishlab chiqarish uchun kerak bo’lgan xarajat ro’yxati;
  
• 
  Nomenklatura guruhi.
  

Возвратные отходы jadval qismida har bir qaytarilgan chiqindilari bo’yicha kuydagilar ko’rsatiladi:

• 
  qaytarilgan chiqindilar nomi;
  
• 
  ishlab chiqarish miqdori;
  
• 
  belgilangan narx;
  
• 
  qaytarilgan chiqindilarni hisobga oluvchi schet;
  
• 
  qaytarilgan chiqindilar qiymatiga kamaytiriladigan moddiy aktivlar xarajat moddasi (RUz Soliq Kodeksi 21b.,142 moddasiga ko’ra);
  
• 
  nomenklatura guruhi–ishlab chiqarish jarayonida mahsulot (yarim tayyor mahsulot) yoki ko’rsatilgan xizmat turi bo’yicha qaytarilgan chiqindilar.
  

Продукция lavxasida ko’rsatilgan ishlab chiqarish uchun kerak bo’lgan xom- ashyo, ishlab-chiqarish xujjatini ro’yxatdan o’tkazilgan payt kamayishi uchun Списать материалы со склада belgilash kerak va Материалы lavxasining jadval qismida to’ldirish kerak:

• 
  materiallar nomini;
  
• 
  miqdorini;
  
• 
  materiallar hisobga oluvchi schetni;
  
• 
  kamaytirilgan materiallar bo’yicha moddiy xarajatlar o’ziga oluvchi xarajat moddasini;
  
• 
  nomenklaturaguruhi–ishlab chiqarish uchun kamaytirilgan materiallar mahsulot (yarim tayyor mahsulot) turini.
  

Bu xolatda Продукsия lavxasida spesifikatsiya ko’rsatilishi lozim. Материалы jadval qismini avtomat tarzda to’ldirish uchun Заполнить yordamida foydalanish lozim.
Xom-ashёni ishlab chiqarish uchun kamaytirganda Отчет производства за смену xujjatida Требование-накладная xujjat shaklash kerak эmas.

Hujjatni ruyxatdan o’tkazish

Hujjatni ruyxatdan o’tkazish uchun (Провести)tugmachasini bosing. Hujjat yozib olish va yopish uchun OKtugmasi ishlatiladi.
Buxgalteriya o’tkazmalarini ko’rish uchun (Резултат проведения документа)tugmasidan foydalanish lozim.

Hujjatni tahrir qilish

Hujjatning rekvizitlarini o’zgartirish uchun hujjatlar jurnalida kerakli xujjatni tanlab ( F2)tugmachasini bosib, zarur o’zgarishlar kirititib so’ng OK bosish kerak.

1. Tayёr mahsulotni rejalashtirilgan narx bo’yicha hisobga olish xususiyatlari

Tayёr mahsulotni rejalashtirilgan narx buyicha hisobga olish uchun, ishlab chiqarish uchun belgilangan reja narx turini tanlash lozim. Narx turi hisob parametrlari shaklida Тип плановых цен-da belgilanadi (Предприятие- Настройка параметров учета menyusi Производство lavxasi).

Buyurtmachilarga ko’rsatilgan xizmat uchun xarajatni asosiy va ёrdamchi ishlab chiqarishga taqsimlash usulini belgilanish lozim. По плановым сенам xarajat taqsimlash usuli hisob siёsati Производство lavxasida kiritiladi.
Tashkilot o’z tarmoqlariga ko’rsatilgan xizmat uchun xarajatni asosiy va ёrdamchi ishlab chiqarishga taqsimlash usulini belgilanish lozim. По плановым ценам xarajat taqsimlash usuli hisob siёsati Производство lavxasida kiritiladi.

2. Ishlab chiqarishga material topshirish

Materiallarni ishlab chiqarish uchun topshirish tog‘risida ma’lumotni kiritishni osonlashtirish mumkin. Tayёr mahsulot belgilangan miqdorini ishlab chiqarish uchun zarur bo’lgan material miqdori tayin bo’lsa, spesifikatsiya mexanizmini ishlatish tavsiya эtiladi.
Спесификатсия –bu tayёr mahsulot (xizmat) belgilangan miqdorini ishlab chiqarish uchun zarur bo’lgan material (yarim tayёr mahsulot) ro’yxati. Spesifikatsiyalar Спесификатсии номенклатуры ma’lumotnomada saqlanadi.
Omborga tayёr mahsulot ёki ishlab chiqarish hususiyatiga эga bo’lgan xizmat kelib tushganini kiritish uchun spesifikatsiyadan foydalanib, mahsulot (ish, xizmat) ishlab chiqarish uchun olingan materiallar tarkibini va xajmini aniqlash mumkin.
Spesifikatsiya mexanizmi ko’yidagiga ko’ra ishlatiladi. Отчет производства за смену xujjatiga ishlab chiqarilgan mahsulot va uning spesifikatsiyasi kiritiladi. Shu xujjat asosida Требование-накладная xujjat shakllanadi. Требование-накладная- Материалы lavxasida jadval qismi materiallar miqdori, ishlab chiqarish spesifikatsiyasi asosida avtomatik tarzda hisoblanib to’ldiriladi.
Nomenklatura spesifikatsiyasini Номенклатура ma’lumotnomaning Спесификации lavxasida yaratish va ko’rish mumkin.

4. Tayyor mahsulot (ish, xizmat)larni sotishning hisobi va ularni 1C dasturida avtomatlashtirish.

Mahsulot (ish, xizmat)ni sotilishi korxona mablag’lari aylanishining yakunlovchi jarayonidir. Bu jarayon korxona tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulot (ish, xizmat)ning xalq xo’jaligi iste’molida o’z o’rnini topganligini anglatadi. Bu jarayonning muhimligi unda xo’jaliklar tayyor mahsulotni yoki bajarilgan ish yoki xizmatlarni pulga aylantiradi. U tufayli uni yetishtirishga bo’lgan xarajatlarni qoplash imkoniyati yaratiladi, uni normal bo’lishi xo’jalik iqtisodini mustahkamlaydi, moliyaviy barqarorligini ta’minlaydi.
Sotish muomalalarining dastlabki hisobi xaridor va buyurtmachilar bilan tuziladigan shartnomadan boshlanadi.
Shartnomada mahsulot (ish, xizmat) turi, muddati, sifati, jo’natish (bajarish) vaqti, bahosi, hisob-kitob shakli, ular bajarilmaganda to’lanadigan jarimalar va boshqa shartlar ko’rsatiladi.
Mahsulotni sotishga jo’natish, masalan paxtani “Paxtani jo’natish-qabul qilish tovar-transport nakladnoyi (1-q/x-paxta) tuziladi, ular qabul qilinganda “Qabul kvitansiyasi” (QK-17) tuziladi.Don mahsulotlari, “Q/x mahsulotlarini jo’natish-qabul qilish tovar-transport nakladnoyi (1-q/x-don) rasmiylashtiriladi.Sabzavot, poliz, meva, sut, jun va boshqalar “Tovar-transport nakladnoyi yoki hisobvaraq-faktura (naqd pulga sotilganda kassa kirim orderi bilan) rasmiylashtiriladi.
Mahsulotlar mehnat haqi hisobiga berilganda “To’lov qaydnomasi” tuziladi.
Mahsulot xo’jalikni ichki bo’linmalariga berilganda nakladnoy, o’zini do’konlariga yoki bozorda sotilsa hisobvaraq-faktura yoki faktura bilan rasmiylashtiriladi.
Mahsulot (ish, xizmat)larni sotish bilan bog’liq muomalalarning hisobi quyidagi hisobvaraqlarda olib boriladi:
9010 – Tayyor mahsulotlarni sotishdan daromadlar 9020 – Tovarlarni sotishdan daromadlar
9030 – Ishlar bajarish va xizmatlar ko’rsatishdan daromadlar 9040 – Sotilgan tovarlarni qaytishi
9050 – Xaridorlar va buyurtmachilarga berilgan chegirmalar
9010, 9020, 9030 hisobvaraqlarning kredit tomonida 4010, 5010, 5020, 6610 va boshqa hisobvaraqlarni debetlanishi bilan korxonaning asosiy faoliyati bo’yicha tayyor mahsulot, tovar, bajarilgan ish, ko’rsatilgan xizmatlarni sotishdan olingan daromadlari hisobga olinadi. Ushbu hisobvaraqlar hisobot davr oxirida yakuniy moliyaviy natija hisobvarag’i bilan yopiladi (DT 9010, 9020, 9030 KT 9910).
9040 – “Sotilgan tovarlarni qaytishi” hisobvarag’i kontrpassiv hisobvaraqlardan bo’lib, uning debet oboroti sotilgan mahsulot va tovarlardan daromadni kamaytiradi (DT 9040 KT 4010) va u hisobot davr oxirida mahsulot va tovarlarni sotishdan daromadlar hisobvaraqlariga chiqarilishi bilan yopiladi (DT 9010, 9020 KT 9040).
Bu bo’yicha quyidagi muomalalar ham uchraydi:
Dt 9040 Kt 5010, 5110 – Puli to’langan holda qaytarilganda Dt 2910 Kt 9120 – Xaridor tovarni qabul qilganda
Dt 9020 Kt 9040 – Tushumga o’zgartirish kiritilganda
9050 – “Xaridorlarga va buyurtmachilarga berilgan chegirmalar” hisobvarag’ida shartnoma shartlari asosida sotilgan mahsulot bo’yicha hamda sotish baholaridan (sotilgan mahsulot, tovar, ish va xizmatlar bo’yicha yaroqsizlik aniqlanganda) chegirmalar hisobga olinadi va uni paydo bo’lishiga DT 9050 KT 4010, hisobdan chiqishiga DT 9010, 9020, 9030 KT 9050 provodkalari tuziladi.
9000 – “Asosiy (operatsion) faoliyatning daromadlarini hisobga oluvchi hisobvaraqlar” bo’yicha analitik hisobvaraqlar sotilgan mahsulot, tovar bajarilgan ish, ko’rsatilgan xizmatlarning har bir turi bo’yicha tashkil etiladi.
Bunda, ya’ni ular analitik hisobini tashkil etishda korxonani boshqarish nuqtai nazaridan kelib chiqib sotish yo’nalishlari, mintaqalar bo’yicha sotilishi ham hisobga olinishi mumkin.
Omborga kelib tushgan tayyor mahsulot sotish uchun Реализация товаров и услуг xujjat Продажа, комиссия operatsiya turi mӯljallangan.Xujjatning jadval qismi Номенклатура ma’lumotnomasi ishlatilgan holda sotilgan mahsulot bӯyicha ma’lumot bilan tӯldiriladi (см. раздел Оптовая реализатсия товаров).

3. Tayyor mahsulot (ish, xizmat)lar sotishdan moliyaviy natijalarni aniqlash.

Buxgalteriya hisobining “Moliyaviy hisobotni tayyorlash va taqdim etish ning konseptual asosi” milliy andozaning 38.7 bandiga binoan moliyaviy natija
xo’jalik yurituvchi sub’ektning foyda yoki zarar shaklida ifodalangan faoliyatining pirovard iqtisodiy yakunidir. Qishloq xo’jalik korxonalarida moliyaviy natija mahsulot (ish, xizmat)larni sotishdan, asosiy vositalar hamda boshqa aktivlarni sotishdan aniqlanadi.
Ularni sotishdan moliyaviy natijani aniqlashda sotishdan tushum bilan xarajatlarni taqqoslanadi.
Bunda sotilgan mahsulot (ish, xizmat)dan tushum ularni yetishtirishga bo’lgan xarajatlardan ko’p bo’lsa foyda, uning teskarisi zararni bildiradi.
Xo’jaliklarda umumiy moliyaviy natijani aniqlashda hisobvaraqlar rejasining IX–“Daromadlar va xarajatlar” bo’limi hisobvaraqlari ma’lumotlaridan foydalaniladi va ularga quyidagilar kiradi:
9000 – Asosiy (operatsion) faoliyatning daromadlarini hisobga oluvchi hisobvaraqlar
9100 – Sotilgan mahsulot (Tovar, ish hizmat)larning tannarxini hisobga oluvchi hisobvaraqlar
9200 – Asosiy vositalarni chiqib ketishi
9300 – Asosiy faoliyatning boshqa daromadlarini hisobga oluvchi hisobvaraqlar
9400 – Davr xarajatlarini hisobga oluvchi hisobvaraqlar
9500 –Moliyaviy faoliyat daromadlarini hisobga oluvchi hisobvaraqlar 9600 –Moliyaviy faoliyat bo’yicha xarajatlarni hisobga oluvchi
hisobvaraqlar
9700 – Favqulodda foyda(zarar)larni hisobga oluvchi hisobvaraqlar
9800 – Soliqlar va yig’imlarni to’lash uchun foydadan foydalanishni hisobga oluvchi hisobvaraqlar
9900 – Yakuniy moliyaviy natijani hisobga oluvchi hisobvaraqlar.

Nazorat savollari.

1.