4-mavzu. O'g'it turlari. Azotli o'gitlar Агрокимё. Д. С. Сатторовнинг умумий таҳрири остида. Тошкент, “Чўлпон”, 2011. 131-152 бетлар

Фосфорнинг ўзлаштирилишига фосфатли ўғитларни турлича қўллашнинг таъсири

№	Экинлар	N60 P60 K60 солишдан олинган қўшимча хосил 1 га ерга ц ҳисобида		Фосфорни ўзлаштирилишини ҳисоблаш коэффиценти (% ҳисобида, биринчи йил)
		Сочиб солинганда	Жой-жойига (локал) солганда	Сочиб солинганда	Жой-жойига (локал) солганда
1	Картошка	119,0	116,0	29,3	50,2
2	Кузги буғдой	7,1	11,9	13,7	23,1
3	Кузги жавдар	4,4	7,4	9,4	14,1
4	Сули	5,7	8,8	8,2	13,8

Дуккаклилардан кейин экиладиган ўсимликлар, тупроқларда туганакли бактериялар томонидан, атмосфера азоти ҳисобига анча миқдорда азот тўплаб, бошқа хилдаги олдин экилган экинларга нисбатан фосфорга кўпроқ талабчанликни намоён қилади (45-жадвал).

Суперфосфат солишдан олинадиган қўшимча ҳосил ҳамма тупроқларда ўзаро бир-бирига яқин бўлган рақамларни ташкил қилади, бу қонуниятдан сур тусли ўрмон ва жанубий қора тупроқлар мустасно, уларда тегишли миқдорлар анча кам бўлган рақамни ташкил қилади. Ўсимликларнинг сур тусли ўрмон тупроқларда солинган суперфосфатга нисбатан унчалик хозир жавоб бўлмаслиги уларда фосфорнинг органик бирикмаларини анча юқори даражадаги харакатчанлиги ва қора тупроқларга нисбатан экинларнинг азот билан таъминланишини ёмонроқ бўлиши туфайлидир, деб тушунтирса бўлади. Жанубий қоратупроқларда намликнинг камлиги билан кўзга яхши ташланади.
Оддий ва концентрланган суперфосфатлар ва приципитатларнинг P₂O₅ миқдорини ўзаро бир хил қилиб солинганда чимли-подзол, сур тусли ўрмон тупроқлар, деградацияланган, кучли ва оддий қоратупроқларда хар хил экинлардан олинган ўртача хосилнинг миқдори жуда яқин бўлган.
Фосфорит унининг самарадорлиги экин экиладиган тупроқнинг нордонлик даражаси ва бошқа омилларга боғлиқ. Мустақил давлатлар ҳамдўстлиги давлатлари ҳудудларида тахминан 4 млн тонна фосфорит унидан фойдаланилади. Агар уни самарали ва илмий асосланган меъёр чегараларида, яъни хар гектарга 3-4 ц қўлланилса, унда 10-12 млн гектар чим-подзол тупроқларни ўғитлаш мумкин бўлади.

45-жадвал