4-мавзу: Мулкчилик ва хужалик юритиш шакллари

Mulkchilik munosabatlari o`zining obyekti va subyektlariga ega .

• Mulk ob'ektlari- bu mulkka aylangan barcha boylik turlaridir
• Bular :
• Ishlab chiqarish vositalari
• Inson yaratgan moddiy va ma'naviy boyliklar
• Tabiiy boyliklar
• Intellektual boyliklar
• Insonning mexnat qilish qobilyati bo`lgan ishchi kuchi va x.k .terga ega bo`lgan
• Ishchi kuchining xarakatchanligi cheklangan.

• Мулк субъекти - бу мулкий муносабатларнинг иштирокчилари, яъни мулк объекти ва ишлаб чикариш натижаларини узлаштиришда катнашувчилардир .
• Улар :
• Давлат ( турли даражадаги хукумат ва бошкарув органлари )
• Корхоналар , хужалик бирлашмалари , жамоат ва бошка ташкилотлар
• Алохида кишилар ва оилалар
• Чет элликлар (хорижий фукоро , ташкилот ва давлатлар )

Mulkchilikning turli shakllari.

• Bozor iqtisodiyoti mulkchilik shakllarining xilma-xil bo`lishini talab qiladi. Turli mulk bo`lgan tovar egalari bozor munosabatlariga kirishadi.

• O`zbekiston respublikasi konstitutsiyasida xam : «Bozor munosabatlarini rivojlantirishga qaratilgan O`zbekiston iqtisodiyotining negizini xilma-xil shakldagi mulk tashkil etadi» - deb ta`kidlanadi..

• «O`zbekiston Respublikasining mulkchilik to`g`risidagi» qonunida turli tuman mulklar quyidagi mulk shakllariga kiritiladi :
• Davlat mulki
• Jamoa mulki
• Xususiy mulk
• Shaxsiy mulk
• Aralash mulk

• Mulk shakllari:

• Davlat mulki - bunda mulkka egalik qilish va uni tasarruf etish davlat ixtiyorida bo`ladi . Davlat mulkidan foydalanish xuquqi ko`pincha xo`jalik yurituvchi sub'ektlarga beriladi.

• Jamoa mulki - bunda ishlab chiqarish vositalari va uning natijalarini o`zlashtirish jamoa-guruh xarakteriga ega bo`ladi.

• Shaxsiy mulk -Fuqarolar mulki bo`lib , ularning shaxsiy yoki oilaviy extiyojlarini qondirishga xizmat qiladi.

• Xususiy mulk -ayrim tadbirkorlarga qarashli ,yollanma mexnatga asoslangan va o`z egasiga foyda keltiruvchi mulkdir .
• Bunda mulkka egalik qilish va uni tasarruf etish xuquqi xususiy shaxslarga tegishli bo`ladi.

• Aralash mulk -aloxida olingan mulk ob'ektlari va uning natijalarini turli mulkdorlar tomonidan o`zlashtirilishini bildiradi.