4-mavzu: Eramizdan avvalgi VI asrdan to V asrgacha Yunon-Rim xalqlarida matematika. Matematikaning deduktiv fan sifatida shakillanishi

4-mavzu:Eramizdan avvalgi VI asrdan to V asrgacha Yunon-Rim xalqlarida matematika.Matematikaning deduktiv fan sifatida shakillanishi.
«Bobil matematikasi» atamasi ikki daryo oraligidagi Bobil davlati xalklari tomonidan yaratilgan matematik madaniyatni anglatadi. Bu madaniyatning rivojlanish darajasi xakida biz juda xam kam ma`lumotlarga egamiz. Ammo bu dajaraja Bobil shoxlari ikki daryo oraligi xalklarini birlashtirishidan avval xam ancha yuksak bulganligi xakida ma`lumotlar bizgacha etib kelgan. Bobil madaniyati xatto davlatni boskinchilar tomonidan bosib olingan davrlarda xam rivojlanishdan tuxtamadi. Ularning madaniyati deyarli xamma erda tarkalgan va turgun izlar koldirgan. Old Osiyo, Urta Osiyo, Xindiston, Armanistongacha etib borgan.
Eramizdan oldingi 4000 yillikning yarmida SHumer davlatida xat ma`lum edi. Uning yodgorliklari yoshi jixatidan eng ulug xisoblanadi. Asosiyo yozuv kurollari sifatida dastlab toshlar, sopol parchalari xizmat kilgan. Kattik taxtachalarga ўyib yozilgan yozuvlar piktogrammalar xarakterida edi. Xar bir belgi biror buyum, jonivor yoki odam tanasining turli kismlarining tasviri tarzida bulgan va ayrim xollarda xatto butun boshli jumlani xam anglatgan.
Bunday xarakterdagi yozuvlar uni yozgan odamlar kaysi tilda suzlashganliklarini bildirmaydi, shuning uchun ular shumerlarga taallukli deb tasdiklash juda kiyin. Vakt utishi bilan tasvirlarning murakkabligi yukolgan, soddalashgan va buyumlarning tasvirlari bilan uxshashliklari yukola borgan. SHu bilan birga aloxida jumlalarni anglatgan belgilar mos buginlarni bildira boshlagan. Bu buginlar asta-sekin tovushli xarakterga utdi va uch ming yillikda akkadliklar bu tovushlarni uz tillari uchun suzlarni yozish usuli sifatida kabul kilganlar.
YOzish texnikasi xam mukammallashib bordi. Maxsus bambuk tayokchalari yoki suyaklar yordamida kurimagan loyga yozish boshlandi. Keyin bu loy utda kuritilgan. Tayokchalar uchburchakli prizma shaklida bulgan va ular loyda koziksimon iz koldirgan. Xar bir belgi ana shu «koziklar»ning maxsus konfiguratsiyasida bulgan.
Tayokchani loyga yon tomoni bilan botirilganda oddiy koziksimon iz kolgan. Xozirgi vaktda uni «Y» belgisi bilan yoziladi va u 1 ni anglatgan.
Bizgacha yuz minglab koziksimon yozuvlar etib kelgan. SHu davr yozuvi yukoridan pastga karab yunalgan. Loy taxtachalar yozishga kulay bulishi uchun soat strelkasiga karshi yunalishda 90^o ga burilgan.