4-Mavzu. Borliq – falsafaning fundamental kategoriyasi Muhokama uchun savollar

---

4-Mavzu. Borliq – falsafaning fundamental kategoriyasi 
Muhokama uchun savollar 
1.Ontologiya qanday ta’limot? 
2.Borliq tushunchasi nimani ifodalaydi? 
3.Borliqning kanday turlarini bilasiz? 
4.Materiya tushunchasi to’g’risida nimalarni bilasiz? 
5.Harakat va uning asosiy shakllari to’g’risida so’zlab bering 
6.Fazo va vaqt nima? 
7.Qanday koidalar borliq kategoriyasining mazmunini ochib beradi? 
8.Ontologiya qanday ta’limotlar bilan aloqada? 
9.Falsafa tarixida borlik muammosiga qanday yondoshuvlar mavjud? 
10.Yunon olimlarining fikricha borlik 
11.Shark mutafakkirlarining fikricha borliq 
12.Borliqning qanday shakllari mavjud? 
13.Substansiya tushunchasining mohiyatini izohlang 
14.Falsafa tarixida substansiya haqida qanday qarashlar mavjud? 
15.In’ikos nima? 
16.Hozirgi davrda materiyaning nechta tarkibiy darajasi farqlanadi? 
17.Harakat nima? 
18.Falsafa tarixida harakat haqida qanday tasavvurlar mavjud? 
19.Hozirgi zamon falsafasida «Harakat» tushunchasi qanday izohlanadi? 
20.Individuallashgan ma’naviy borliq – bu nima ? 
Insert usulida jadvalni to’ldirish. 
Insert qoidasi. 
Ma’ruza matnini o’qib, matnning chetiga quyidagi belgilarni qo’yib chiqing: 
V – bilaman 
+ - men uchun yangi ma’lumot 
- - men bilgan ma’lumotni inkor qiladi 
? – noaniq (aniqlashtirish talab qiladigan) qo’shimcha ma’lumot. 
Olingan natijalarni jadval shaklida rasmiylashtiring. 
Mavzu savollari 
V 
- 
+ 
? 
Borliq tushunchasining mohiyati va ma’nosi, 
borliq haqidagi tarixiy kontseptsiyalar. 
Borliqning shakllari va namoyon bo’lish 
xususiyatlari. 
Materiya tushunchasi, uning xususiyatlari va 
namoyon bo’lish shakllari haqida zamonaviy 
qarashlar 
Harakat - materiyaning namoyon bo’lish 
shaklidir 

---

1.2. Topshiriqlar 
-O’quv topshiriq: 
«Blits-so’rov» savollarining jadvali savol-javob vaqtida to’ldiriladi 
№ 
Savollar 
Javoblar 
1. 
Ijtimoiy makon va ijtimoiy vaqt tushunchalarining 
mazmuni 
2. 
Noosfera tushunchasi va uning falsafa va fan uchun 
ahamiyati 
3. 
Virtual borliq muammosi 
4. 
Harakat tushunchasi. Harakat turlari 
5. 
Ma’naviy borliqning o’ziga xos xususiyatlari 
6. 
Ijtimoiy borliqning o’ziga xos xususiyatlari 
7. 
Borliqning shakllari 
8. 
Hayotning paydo bo’lishi haqida diniy ta’limot 
9. 
Tabiat tushunchasining falsafiy mazmuni 
10. 
Fazo va vaqt tushunchalari 
2 topshiriq 
1.Topshiriq - Borliqning falsafiy tahlil (krossvord tayyorlash) 
2.Topshiriq- Ontologiya falsafiy fan sifatida (Aristotelning borliq haqidagi ta’limoti tahlili) 
3.Topshiriq –Hozirgi davrda materiya konsepsiyasiga munosabat 
3. Testlar 
1.Dunyo moddiy jixatdan bir butun deganda nima tushuniladi? 
A.Olam moddiy jixatdan bir butundir 
B.Xamma narsalarning kelib chiqishi bir demakdir 
C.Barcha jismlar doimiy xarakatda va taraqqiyotda 
D.Bordan yo’q bo’lmaydi, yo’qdan bor bo’lmaydi 
Borliq necha shaklda namoyon bo’ladi? A.4 ta shaklda 
B.7 ta shaklda 
C.9 ta shaklda D.5ta shaklda 
Taraqqiyot nima? 
A.u oldinlama xarakat bo’lib, narsa va xodisaning yangi yuqori sifatga o’tishidir 
B.u xarakatning bir turi 
C.taraqqiyot rivojlanish demakdir 
D.taraqqiyot inson omiliga bogliq 
Materiya qanday kurinishlarga ega?
A.Materiya modda va maydon kurinishlariga ega
B.Materiya qattiq kurinishga ega
C.Materiyani kurish mumkin emas
D.Materiya atom kurinishiga ega 
Xarakatning ilmiy-falsafiy mazmuni kaysi javobda tugri kursatilgan?
A.Olamda sodir bulayotgan xar kanday uzgarish; 
B.Rivojlanish va usish; 
C.Oldinga ketish, kamayish va orkaga kaytish, yemirilish;
D.Narsalarning fazodagi ixtiyoriy joy almashtirishi. 

---

6.Fazo kategoriyasining falsafiy ma’nosi kaysi javobda tugri kursatilgan? 
A.Narsa va xodisalarning kulami, uzaro joylashishi tartibini bildiradigan kategoriya;
B.Ichida turli yulduz va sayyoralarni kamrab olgan bushlik 
C. Predmetlar, narsalarning egallagan xajmini bildiradi; 
D.
Predmetlar, narsalarning uzok-yakin, baland-past, ungda-chapda kabi xolatlarda 
joylashishinibildiradi. 
7.Taraqqiyot qayerda yuz beradi? 
A.Taraqqiyot –tabiat, jamiyat va inson tafakkurida yuz beradi.
B.Taraqqiyot tirik va notirik tabiatda yuz beradi;
C.Tarakkiyot fakat tabiatda yuz beradi; 
D.Tarakkiyot fakat inson tafakkurida yuz beradi; 
8.Substansiyaning ikki turga farqlanishi qanday ta’limotning kelib chiqishiga asos bo’ldi? 
A.Dualizm 
B.Monizm 
C.Deizm 
D.Tomizm 
“Avesto”da birlamchi substansiya nima deb atalgan?
A.Olov 
B.Suv 
C.Havo 
D.Er 
10.Relyatsion so’zining ma’nosi qaysi qatorda to’g’ri ko’rsatilgan? 
A.Nisbiy 
B.Ijobiy 
C.Salbiy 
D.Barcha javoblar to’g’ri