4-mavzu. Biznes va tadbirkorlik faoliyati. Raqobat va narxning shakllanishi

Mavzuning maqsadi:
1. Tadbirkorlik mohiyatini tushunish va uning asosiy xususiyatlarini bilish;

2. Tadbirkorning bozor iqtisodiyotidagi o‘rnini aniqlash;

3. Iqtisodiy faoliyatning tadbirkorlikka xos turlarini bilish;

4. Har bir tadbirkorlik faoliyati turining afzallik va kamchiliklarini ko‘rsata olish;

5. Hozirgi zamon iqtisodiyotida tadbirkorlikning mohiyati va maq­sadlarini tushunish;

6. Tadbirkorlik kapitali va uning tarkibi.

7. Tadbirkorlik kapitali va uning aylanishi

8. Ishlab chiqarish, korxona tushunchalarini ko‘rib chiqish;

9. Ishlab chiqarishdagi iqtisodiy xarajatlar, ularning turlari va maz­muni ochib berish va ularning dinamikasini o‘rganish;

10. Ishlab chiqarish hajmini turli ko‘rinishidagi samarasini o‘rganish.

11. Daromad, foyda tushunchasini aniqlash.

12. Raqobatning mohiyatini. Bozor tuzilishini asosiy ko‘rinishlari va ularning tasnifini aniqlash.

13. Raqobat sharoitida baholar va ishlab chiqarish hajmi qanday aniqlanishini tushunib yetish.

14. Sof monopoliya sharoitida ishlab chiqariladigan mahsulot hajmi va uning bahosini qanday aniqlashni, nima uchun monopoliya ba’zi hollarda baho diskriminatsiyasidan foydalanishni va uning oqibatlarini ko‘rsatish.

15. Monopolistik raqobat sharoitida ishlab chiqarish hajmi va mah­sulotlar bahosi qanday aniqlanishini ko‘rsatish.

16. Oligopoliya sharoitida firma faoliyatining asosiy modellarini mo­hiyatini ochib berish.

17. Agrar munosabatlar va ularning o‘ziga xos xususiyatlarini aniq­lash. Agrar munosabatlarning iqtisodiy mazmunini yoritib berish. Yerga mulkchilik, uning turlari va o‘ziga xos mohiyatini talabalarga yetkazish.

18. Yerning maxsus resurs ekanligi va unga xos iqtisodiy aloqalar aniqlash. Shuningdek yer agrar munosabatlarda asosiy ishlab chiqarish omili ekanligi yoritiladi. "Yerga egalik" va "yerdan foydalanish huquqi" kabi tushunchalarni ochib berish.

19. Yer rentasi tushunchasini yoritish. Renta turlari bo‘lmish differensial renta I, differensial renta II, absolyut renta va monopol renta kabilarning iqtisodiy mazmunini ochib berish. Yerning bahosini to‘g‘ri hisoblash.

20. Ijara haqi, uning rentadan farqini aniqlash. O‘zbekistonda agrar munosabatlar, ularning shakllari, agrobiznes kabilarni aniq misollar bilan yoritish.

Ma‘ruza
Hozirgi paytda turli ilmiy-nazariy adabiyotlarda tadbirkorlik faoliyati va biznes xususida, uning yo‘nalishlari, tamoyillari, huquqiy-iqtisodiy jihatlari to‘g‘risida ko‘plab olimlarning fikrlari, mulohazalari keng o‘rin egallamoqda. Ular ko‘pincha tadbirkorlik faoliyati va biznesni bir xil tushuncha sifatida talqin qilmoqdalar.

Fikrimizcha, tadbirkorlik biznesdan farq qilib, tadbirkorlik – bu mahsulot ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatishga ijodkorlik, yangilik yaratish ruhi asosida yondashish bilan bog‘liq faoliyatdir. Biznes esa unga nisbatan keng tushuncha bo‘lib, umuman foyda olish nuqtayi-nazaridan yuritiluvchi faoliyatdir.