4-мавзу. Бизнес этикасининг асосий муаммолари

4.2.Халқаро бизнеснинг ахлоқий муаммолари

Ўз мамлакатларидан ташқарида фаолият юритаётган халқаро компаниялар ўз мамлакатлари ва маданиятидан тубдан фарқланувчи чет мамлакатларнинг маданий қадриятлари ва ахлоқига дуч келишар экан, кўплаб муаммоларга учрашади. Трансмиллий ва миллий компанияларнинг ўзаро алоқалрида маданиятларнинг кесишуви натижасида, мижозларнинг талаби ва қонунчиликдаги фарқлар халқаро иштирокчилар учун янги ахлоқий нормаларини ва дилеммаларининг шакллантиради.

Чунки томонларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини, иқтисодий тараққиётини ва маданиятини аниқлаштирувчи сиёсий тузум, қонунчилик фарқланади.
Масалан, Франциянинг йирик машинасозлик корпорацияси Alstom, 2014 йилда чет эл бозорида коррупцияда айбланади. Компания Индонезия, Миср, Саудия Арабистони, Багам каби давлатлар билан шартнома имзолаш учун коррупцияга қўл урган дейилади. Натижада, Alstom чет элда коррупцияга қарши кураш тўғрисидаги Америка қонуни бузганлигини тан олади. , Маълумотларга кўра. Француз компанияси 10 йил давомида қатор мамлакатларнинг давлат чиновникларига шартномаларни тузиши учун пора бериб, ўзи учун фойдали рақобатбарлдош мавқеини сақлаб қолади.
Халқаро компаниялар ахлоқий меъёрлар билан боғлиқ хавфни минимал даражада қисқартиришлари учун :
1.Вазиятни идентификация қилиши керак, яъни ходим маълум танлов ёки ҳаракатни қилишдан олдин уни тўғри ёки нотўғри, ахлоқий ёки ахлоқсиз деб баҳолаши лозим;
2. Мазкур масалалар интернационализия жараёнида компаниянинг манфаатларини инобатга олган ҳолда ҳал қилинув усулларни танланади;
3.Мазкур соҳадаги сиёсат ишлаб чиқилади.
Халқаро бизнесда қуйидаги бизнес этика ёндашувлари фарқланади – анъанавий ёндашув, маданий релятивизм ва ахлоқий абсолютизм.
Анъанавий ёндашув. Нобель мукофоти лауреати Милтон Фридман фойданинг ошишини бизнеснинг ягона ижтимоий масъулияти деб билади. У компаниянинг бошқа ижтимоий расходланини қўллаб –қувватламайди. Фридман ўз фикрини қуйидагича асослайди, қонун асосида ишчиларнинг меҳнат шароитларини ўта яхшилаш фойдани камайишига олиб келади, натижада бизнеснинг мақсади бузилади. Масалан, ривожланаётган давлатларни тўлов қобилиятига нисбатан айрим лойиҳаларни тезкор амалга ошириш мумкин, юридик жиҳатдан ҳардоим ҳам самарали бўлмасада.
Шунга кўра , бизнес мамлакатнинг мавжуд қонуни асосида фойдасини ахлоқан ошириб бориши етарли, бунда ёлғонсиз “ўйин қоидаларини ” бузмайди. Анъанавий ёндашув доирасида жойларда боргшанда турли меъёрлар ва ахлоқ доирасидаги компаниянинг сиёсатидаги масалалар ечилмай қолади.