4-mavzu. Biosferani ekologik muammolari(2soat)

4-MAVZU. BIOSFERANI EKOLOGIK MUAMMOLARI(2soat)

Reja
1.Ilmiy-texnikaviy taraqqiyot va biosfera
2.Atrof-muhitni o`g`itlar va boshqa kimyoviy moddalar bilan ifloslanishini oldini olish yo`llari
3.Tuproqni og’ir metal bilan ifloslanishi,o’simliklarni og’ir metallardan muhofaza qilish.

Birinchimarta1930yilda,Belgiyada,havoning ifloslanishi natijasida ommaviy kasallanish qayd etilgan bo’lsa, 1952 yilda Londonda ushbu kasallik tufayli 4000 kishi vafot etdi. Atmosfera havosida changlar, uglevodlarning fotokimyoviy reaksiya mahsulotlari, azot oqsillarning bo’lishi, nafas olish organlari kasalliklarining paydo bo’lishiga sabab bo’ladi. Bu o’rinda, surunkali bronxit kasalligidan o’lim har o’n ikki yilda ikki marta ortayotganligini ta’kidlash kifoya. Xalqaro sog’liqni saqlash tashkilotlarining ma’lumotiga ko’ra, har to’rtta rak kasalligining uchtasi atrof-muhitni ifloslanishi bilan bog’liq.
Mutaxasislarning ma’lumotlariga ko’ra, Yerni quyosh reaksiyasidan himoya qilib to’rgan azon (balandligiga ko’ra 15%) himoya qavatiningbo’zilishi, barcha tirik organizmlarni radiasion o’limga mahqum etishi mumkin.
Shu o’rinda V.A SolouxiNning quyidagi so’zlarini keltirish o’rinlidir: «Agar qandaydir «koinot diversantlarini» Yer yuzini toshga aylantirish maqsadida, barcha jonzotni qirib tashlash uchun yuborilganda ham ular bizchalik ya’ni yer yuzida yashovchi va uni o’ziga do’st deb hisoblayotganlarchalik makkorona va aqlli harakat qilisha olmas edi».
Atmosferadagi ifloslik miqdorining ortishi qishloq xo’jalik ekinlari hosildorligining kamayishiga, o’simliklarning sifati va o’sishiga, chorva mahsulotlari va sonining kamayishiga olib kelmoqda.
Hozirgi kunda qishloq xo’jaligida erishilgan muvaffaqiyatlar ko’p jihatdan o’g’it ishlatish, undan foydalanish va qo’llash usullari bilan bog’liqdir. Chunki Birlashgan Millatlar tashkilotining ma’lumotiga ko’ra jaxon qishloq xo’jaligidan olinayotgan hosilning o’rtacha 50%i mineral o’g’itlar zimmasiga to’g’ri kelmoqda. Shu sababli ham kishi boshiga bir yilda o’rtacha 9 kg azot, 9 kg fosfor va 9 kg kaliy o’g’iti ishlatish kerak deb hisoblansa, u holda mineral o’g’it ishlab chiqarishni ikki barobar ko’paytirish kerak bo’ladi.
Agar gektariga solinadigan mineral NPK o’g’itlarning o’rtacha 100 kg/ga deb olsak unda hozir mavjud ekin maydonlarini o’g’itlash uchun har yili 150 mln.t. o’g’it ishlab chiqish kerak bo’ladi.
V.A.Kovda hisoblashlariga ko’ra, XXI asrning boshlarida, o’rtacha 300-400 mln.t. o’g’it ishlab chiqarish bilan davr talabini qondira olish mumkin yoki hozirda ishlab chiqilayotgan o’g’itlarga nisbatan ishlab chiqarish salmog’ini 5-6 marta ko’paytirish lozim bo’ladi.
Tuproq tarkibidagi ortiqcha azot asosan, nitratlar shaklida bo’lib, bu birikma tezlikda suv bilan yuvilib yoki gaz holatiga o’tib atmosferaga chiqib ketadi.