4-mavzu. Betonlar uchun kompozit materiallar

2.6-rasm. Bazalt (mineral) tola. 
Shisha tolalar 
— suyuqlantirilgan shishadan tayyorlanadigan tolalar, diametri 3—100 
mkm, uz. 20 km va undan uzun (uzluksiz shisha tolalar) yoki diametri 0,5—20 mkm, 
uz. 1—50 sm (shtapel shisha tolalar) qilib ishlab chiqariladi. Uzluksiz shisha tolalar 
tashqi koʻrinishidan tabiiy yoki sunʼiy ipak tolalariga, shtapel shisha tolalar esa ip yoki 
jun ipga oʻxshaydi. 
Uzluksiz shisha tolalar suyuqlantirilgan shisha massasini filyerlardan (teshiklar soni 
200—2000) mexanik qurilmalar yordamida choʻzib tola shakliga keltirilib, gʻaltaklarga 
oʻraladi. Shtapel Shisha tolalar bir bosqichli usulda — suyuqlantirilgan shisha massasi 
oqimini bugʻ, havo yoki issiq gaz bilan ajratib hosil qilinadi. 
Shisha tolalar xossasi, kimyoviy tarkibi, issiqqa chidamliligi, elektr tokini 
oʻtkazmasligi, 
issiklik 
oʻtkazuvchanligining 
pastligi, 
termik 
kengayish 
koeffitsiyentining kichikligi, kimyoviy chidamliligi va mexanik puxtaligi bilan 
belgilanadi. 
Uglerod tolasi
-yuqori haroratda xom ashyoni issiqlik bilan ishlov berish natijasida 
ugleroddan olingan modda.Mexanik yuklarga va kimyoviy reaksiyalarga nisbatan 
yuqori qarshilikka ega. 

---

Afzalliklari: 
a)
korroziyaga uchramaydi; 
b)
gidroksidli va kislotali muxitga chidamli; 
c)
olovbardosh (yonmaydi). 
Uglerod tolalarining elastiklik moduli po‘lat tolalarining egiluvchanligidan ancha 
yuqori va ularning kuchi shisha tolaning kuchiga muttanosibdir. Ushbu materialdan 
foydalanishning ideal xususiyatlari va yuqori samaradorligiga qaramay 
,narxi ishlatilishini cheklaydi. Shuning uchun uglerod tolalari faqat iqtisodiy 
maqsadlarga muvofiq bo‘lganda ishlatiladi. 
Polipropilen tolasi
-kesish va burish orqali polipropilen plyonkadan olingan 0,02-0,038 
mm diametrli sintetik tolaning alohida turi. Beton qorishmasida bu tolalar ochilib, 
to‘rsimon tuzilish xosil qiladi. Natijada temir-betonning tarkibi va fizik kimyoviy 
xususiyatlari sifat jihatdan yaxshilanadi. Bosimga chidamliligi yuqori bo‘ladi 
armaturalanmagan betonga qaraganda. 
Kamchiliklari 
a)
siqilishga va chozilishga mustahkamligi pastligi; 
b)
materialning yomon namlanishi; 
c)
yuqori haroratga chidamsizligi. 
Viskoza (selluloza) tolalar 
— tabiiy sellyulozani kimyoviy usulda qayta ishlab 
olinadigan sunʼiy tolalar. Yogʻoch sellyulozasi, arzon ximikatlar viskoza (selluloza) 
tolalar uchun xomashyo hisoblanadi. Viskoza (selluloza) tolalar olish uchun sellyuloza 
18% li ishqor eritmasiga solinadi. Ishqorlangan sellyuloza uglerod sulfid bilan 
ishlanib, sellyuloza ksantogenati hosil qilinadi. Viskoza (selluloza) tolalarni sanoatda 
i.ch. dastlab 1905 y. da Angliyada boshlangan. Suvda erimaydi va kislotaga nisbatan 
chidamli. Beton kirishishini sekinlashtiradi. 
Beton qorishmasiga ko‘p miqdorda tolali agregatlarni qoshish natijasida beton 
mustaxkamligi yomonlashadi. Suv-sement nisbatini yaxshilash yoki maxsus super 
plassifikatorlar qo‘shish orqali beton mustahkamligini saqlab qolish mumkin (2.7, 2.8, 
2.9 va 2.10-rasmlar). 

---