4-mavzu. Axborotlarni stenografik himoyalash

O‘zbekistonning ma’lumotlarni shifrlash standarti. O’z DSt 1105-2009 ma’lumotlarni shifrlash algoritmi diamatritsaviy funksiyalarni qo‘llagan holda 256 bit uzunlikdagi ma’lumotlar blokini shifrmatnga o‘girish va shifrmatnni dastlabki matnga ugirish uchun 256 yoki 512 bit uzunlikdagi kriptografik kalitlardan foydalanishga mo‘ljallangan.
Ushbu standartda O‘z DSt 1109 bo‘yicha atamalar, hamda quyidagi atamalar mos ta’riflari bilan qo‘llanilgan:
- initsializasiyalash vektori: Kriptografik algoritm doirasida kriptografik jarayonning tayanch nuqtasini aniqlash uchun ishlatiladigan vektor;
- seans kaliti: Shifrlash kaliti va funksional kalit asosida shakllanadigan maxfiy kalitlarning ikki o‘lchamli massivi;
- shifrlash vositalari: Axborot almashtirishning kriptografik algoritmlarini amalga oshiruvchi va ularni qayta ishlashda, saqlashda va telekommunikasiya kanallari bo‘ylab uzatishda axborotni ruxsat etilmagan foydalana olishdan muhofaza qilish uchun mo‘ljallangan apparat, dasturiy va apparat-dasturiy vositalar;
- shifrmatn bloklarini ilaktirish rejimi: Har bir shifrlangan (dastlabki matnga o‘girilgan) kriptografik blok oldingi shifrlangan (dastlabki matnga o‘girilgan) blokka bog‘liq bo‘lgan shifrlash rejimi. Birinchi blok uchun shifrmatnning oldingi bloki sifatida initsializasiyalash vektoridan foydalaniladi. Ochiq matnning oxirgi bloki to‘liq bo‘lmagan holatda, u zarur uzunlikkacha to‘ldiriladi;
- elektron kod kitobi rejimi: Ochiq matnning barcha bloklari ma’lumotlarini shifrlash algoritmlariga muvofiq bir-biridan mustaqil, bitta kalit bilan shifrlanadigan shifrlash rejimi.
Ma’lumotlarni shifrlash algoritmi quyidagi funksiyalardan foydalanadi[9]:

• 
  Aralash() – oddiy shifr almashtirish bo‘lib, dastlabki matnni shifrmatnga va teskari yo‘nalishda almashtirish uchun diamatritsaviy qismlar ustida amalga oshiriladi; mazkur shifralmashtirish kirishi Holat massivining diamatritsaviy qismlari hamda K1 va K2 massivlari bo‘lib, chiqishi Holat massividir;
  
• 
  BaytAlmash() – oddiy shifralmashtirish bo‘lib, dastlabki matnni shifrmatnga va teskari yo‘nalishda Holat massivi elementlarini almashtirish massivi elementlari bilan bayt sathida almashtirish uchun foydalaniladi; mazkur shifralmashtirish kirishi bayt sathida Holat massivi, almashtirish masivi chiziqli massiv BsA [256] yoki BsAD [256] bo‘lib, chiqishi bayt sathida Holat massividir;
  
• 
  Sur() – Holat massivi elementlarini yanada yaxshiroq aralashtirish uchun, dastlabki matnni shifrmatnga va teskari yo‘nalishda almashtirishda foydalaniladi; mazkur almashtirish kirishi bayt sathida Holat massivi, chiqishi ustun bo‘ylab shifrlashda pastga va satr bo‘ylab o‘ngga yoki shifrni ochishda ustun bo‘ylab yuqoriga va satr bo‘ylab chapga surilgan bayt sathida Holat massividir;
  
•