4– ma’ruza to’g’ri chiziqli tekis o’zgaruvchan harakat. Erkin tushish. Pastga va yuqoriga vertikal otilgan jism harakati. To’g’ri chiziqli tekis o’zgaruvchan harakatlarning grafik ta’sviri. Egri chiziqli harakatlar

Yuqoriga tik otilgan jism harakati.
Endi jismni yuqoriga tik (vertikal) yo‘nalishida _o boshlang‘ich tezlik bilan uloqtirib, uning harakatini kuzataylik. Bunda jismning harakati to‘g‘ri chiziqli tekis sekinlanuvchan harakatdan iborat ekanligi yaqqol ko‘rinadi. Agar jism faqat shu _o tezlik bilan harakatlanganda edi, u t vaqt ichida h₁ =_ot balandlikka kO‘tarilar edi. Ammo erning tortish kuchi ta'sirida shu t vaqt ichida h₂=gt ²/2 masofaga pasayadi. U holda jismning kO‘tarilishi mumkin bo‘lgan balandlik h=h₁- h₂ ga teng, ya'ni
h=₀t-gt²/2 (4.5)
Demak, yuqoriga tik otilgan jism bir vaqtning O‘zida ikkita mustaqil harakatlarda, tik yuqoriga qarab tekis harakatda va tik pastga qarab yo‘nalgan (erkin tushish) tekis tezlanuvchan harakatda bo‘ladi. Natijada yuqoriga tik otilgan jism harakati tekis sekinlanuvchan harakatdan iborat bo‘ladi. U holda jismning t vaqtdan keyingi tezligi
 =₀ - gt (4.6)
ifoda yordamida aniqlanadi. Jism eng baland kO‘tarilgan paytda bir zum to‘xtaydi (ya'ni, ₀=0). Agar jism uchishni boshlagandan keyin, eng yuqori balandlikka kO‘tarilish uchun ketgan vaqt tk, bo‘lsa (6) ifodaga ko‘ra,
₀=gt_к (4.7)
ga ega bo‘lamiz. Bu ifodadan jismning kO‘tarilishi uchun ketgan vaqtini hisoblash ifodasiga ega bo‘lamiz.
(4.8)
Yuqorida keltirilgan ifodalarga ko‘ra jismning maksimal kO‘tarilish balandligini aniqlash ifodasini quyidagicha yozamiz:
(4.9)
tajribalar ko‘rsatadiki, yuqoriga tik otilgan jismning kO‘tarilishi uchun ketgan vaqti uning tushish vaqtiga teng, ya'ni t_k=t_t . shuningdek jism qanday tezlik bilan yuqoriga tik otilsa, u otilgan joyiga xuddi shunday tezlik bilan qaytib tushadi.

Kenglik	Graduslar
	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9