4-ma`ruza Mavzu: Gidroliz, gidratatsiya va eterifikatsiya jarayonlari

Olefinlar gidratatsiyasi. Olefinlar gidratatsiyasi bilan ko`p mahsulotlar olish
mumkin. Masalan etanol, izopropanol, ikkilamchi butanol, dietil efiri.
Etanol CH<sub>3</sub>-CH<sub>2</sub>OH suyuqlik bo`lib, 78,3^oC qaynaydi. Havo bilan 3-20% aralashmasi portlash xavfiga ega. Suv bilan 95,6% etanol azeotrot aralashma qiladi, u 78,1^oC da qaynaydi.
Etanol ko`p tonnada chiqariladigan keng qo`llaniladigan organik sintez mahsuloti bo`lib, u erituvchi sifatida, ko`p miqdorda oziq-ovqat sanoatida va meditsinada qo`llaniladi. Oraliq mahsulotlar sifatida etanol murakkab efirlar, xloroform, xloral, dietil efiri, atsetaldegid va sirka kislota olishda muhim ahamiyatga ega. Raketa dvigatellarida suyuq yoqilg`i, antifriz sifatida ishlatiladi.
Izopropanol- CH₃CH(OH)CH₃– suyuqlik (qaynash temperaturasi 82,5^oC) suv bilan aralashadi. Suv bilan 88% spirtli azeotrop aralashma hosil qiladi, uning qaynash temperaturasi 80,3^oC. Izopropanol, erituvchi sifatida foydalaniladi. Undan murakab efirlar, atseton va boshqa birikmalar olinadi.
Ikkilamchi butanol- CH₃CH(OH)CH₂CH₃ (T_qay=99,5^oC) va uchlamchi butanol (CH₃)₃COH (T_qay=82,8^oC) – rangsiz suyuqliklar. Ikkilamchi butanol suvda chegarali eriydi, uchlamchi butanol esa suv bilan yaxshi aralashadi 68 va 78% spirt bilan azeotrop aralashma hosil qiladi. Ushbu spirtlar orasida ikkilamchi butanol katta axamiyatga ega. U erituvchi sifatida, syuniingdek, murakkab efirlar va metiletilketon olishda qo`llaniladi. Ushbu spirtlar buten-1 va buten-2 yoki izobutenni gidrata-tsiyalab, shuningdek 1,3-butadiendan tozalangan C<sub>4</sub> fraksiyalardan olinadi.
Etilendan tashqari barcha olefinlar gidratatsiyada ikkilamchi va uchlamchi spirtlar hosil qiladi, chunki Markovnikov qoidasiga asosan vodorod atomi eng ko`p gidrogenizlangan uglerod atomiga birikadi, gidroksil esa eng kam gidrogenizlanganiga: