4-маъруза Мавзу: Биноларнинг ҳажмий-план ечимлари

4-маъруза
Мавзу: Биноларнинг ҳажмий-план ечимлари

Ўтган дарсда биноларнинг асосий конструктив элементлари, уларни унификациялаш, типлаштириш, стандартлаштириш ва қурилишда ягона модуль системасини қўллаш, қурилишда қўлланиладиган ўлчамларнинг турлари ва моҳияти билан танишиб чиқдик. Биламизки, бино асосан хоналар яратиш учун қурилади. Хоналар вазифасига кўра ҳар хил бўлади, бинодаги функционал жараённи ҳисобга олган уларни ўзаро оптимал боғлашни ташкил қилиш муҳим масала ҳисобланади.

Шу мақсаддан келиб чиқиб, бугунги дарсда қуйидаги узвий саволларни муҳокама қиламиз.
Режа:
1. Асосий, ёрдамчи ва коммуникация хоналари.
2. Планировка системалари.
3. Лойиҳаларни бажариш усуллари ва уларнинг техник-иқтисодий кўрсаткичлари.


Тавсия этиладиган адабиётлар:

1. 
   Мiralimov М.М. Binо va inshootlar arxitekturasi. Darslik. Toshkent. “Arxitektura qurilish integratsiya va innovatsiya Markazi”ning Bosmaxonasi, 2012. – 184 bet.
   

2. Mirzayev SH.R., Vaxitov M.M., Me’morchilik: II-ism. Fuqorolik binolari. Darslik .Toshkent: “Tafakkur”, 2010. – 256 b.
3. http://www.fire.nsw.gov.au/page.php?id=591 The classification of the building premises.
4. http://www.aphref.aph.gov.au-house-committee-laca-disabilitystandards-report-chapter3.pdf..


Маъруза ўқишда қўлланиладиган кўргазмали қуроллар:

1. 
   Плакатлар ва мавзуга бағишланган слайдлар.
   

Асосий қисм:
1. Асосий, ёрдамчи ва коммуникация хоналари
Хона - бинонинг асосий таркибий қисми ёки элементидир. Хона учун асосий нарса - бу унинг функционал вазифасидир, яъни кишиларнинг ишлаб чиқариш, ижтимоий ва шахсий ҳаёт фаолиятининг маълум жабҳалари талабларини қондиришидир. Хоналарнинг вазифаси ва бинодаги аҳамиятини ҳисобга олган ҳолда уларни бошқа хоналарга ўтиб бўладиган ёки ўтиб бўлмайдиган қилиб режалаштириш мумкин.
Бинолардаги хоналарни вазифаларига қараб асосий (ишчи), ёрдамчи ва коммуникация хоналарига бўлиш мумкин.
Асосий хоналарга бинонинг функционал вазифасига мос равишда кишилар томонидан бажариладиган фаолиятга мўлжалланган хоналар киради. Масалан, ўқув муассасаларидаги дарсхоналар, турар-жой биноларидаги яшаш хоналари ва ҳ.к.
Бироқ, бинодаги асосий жараённи амалга ошириш учун асосий хоналардан ташқари бошқа хоналар ҳам керак бўлади. Шулардан бири ёрдамчи хоналардир. Улар бинода амалга ошириладиган жараёнларнинг бажарилишини таъминлаш учун зарур, лекин бинонинг вазифасини белгиламайдилар (масалан, квартирадаги ошхона, ванна хона ёки томоша муассасаларидаги буфет, ҳожатхона кабилар).
Бинолардаги асосий ва ёрдамчи функционал вазифаларни бажа-рувчи барча хоналар коммуникация хоналари воситасида ўзаро боғланган бўладилар. Уларнинг асосий вазифаси - кишиларнинг ҳара-катланишига қулайлик яратишдир (коридор, йўлаклар, зина ва шунга ўхшашлар). Бундай хоналарнинг ўлчамлари нормал шароитда зарур қулайликларни, фавқулотда ҳолатларда эса кишиларни эвакуация қилишда хавфсизликни таъминлаш шарти асосида танланган бўлиши керак.