4-ma`ruza: Drenaj tizimi. Shaxar xududida drenaj tizimining qo‘llanilishi

Drenaj tizimining quvurlari drenaj quduqlari tomon qiyalik bilan yotqizilishi kerak, shunda drenajlangan maydondagi barcha namlik bir joyda to'planadi, u erdan yomg'irli kanalizatsiya tizimiga yoki drenaj nasosi orqali boshqa joy (masalan, yaqin suv havzasi)ga quyiladi. Drenaj tizimini tashkil qilish jarayonida qiyaliklarning bir xilligi juda muhimdir. Bu omil loy tuproq bilan ishlashda ayniqsa ahamiyatli bo'ladi. Drenaj tizimining quvurlari orasidagi masofa tuproqning o'tkazuvchanligiga, yog'ingarchilikning intensivligiga va tuproqni drenajlash talablariga (odatda 5-12 metr) bog'liq.

Drenaj tizimi alohidagi kanal yoki drenlardan iborat bo‘lib, qurituvchi tarmoq (quvur) lardan, yig‘ilgan suvni olib ketuvchi tarmoqlardan, maxsus nazorat quduqlaridan, nasos stansiyalari va h.k. lardan tashkil topadi.

• Drenaj tizimi alohidagi kanal yoki drenlardan iborat bo‘lib, qurituvchi tarmoq (quvur) lardan, yig‘ilgan suvni olib ketuvchi tarmoqlardan, maxsus nazorat quduqlaridan, nasos stansiyalari va h.k. lardan tashkil topadi.

Konstruktiv xususiyatlaridan kelib chiqqan holda drenaj tizimi gorizontal, vertikal va kombinatsiyalashgan, yoki maxsus tur va konstruksiyalarga bo‘linadi. Amaliyotda konstruktiv xususiyatlariga ko‘ra quyidagi drenaj tizimlari qo‘llaniladi:

• Konstruktiv xususiyatlaridan kelib chiqqan holda drenaj tizimi gorizontal, vertikal va kombinatsiyalashgan, yoki maxsus tur va konstruksiyalarga bo‘linadi. Amaliyotda konstruktiv xususiyatlariga ko‘ra quyidagi drenaj tizimlari qo‘llaniladi:
• ochiq drenaj;
• sizuvchi materiallardan iborat yopiq drenaj;
• yopiq quvurli drenaj;
• galereyali drenaj;
• vertikal drenaj;
• mahalliy drenaj.

Ochiq drenaj

• Ochiq drenaj – ochiq ariq yoki transheya ko‘rinishidagi oddiy inshoot. Uning chuqurligi grunt xususiyatidan va ishlatilish sharoitlaridan kelib chiqqan holda belgilanadi. Katta bo‘lmagan chuqurlikda ariq devorlari tabiiy nishablikda, chuqur holatlarda esa yon devorlar yog‘och ramalar yordamida mustahkamlanadi (2-rasm).