|
Rotor chulg’ami parametrlarini Stator chulg’amiga keltirish.
Asinxron mashinalarda ro to r va Stator ch u lg ‘am lar o ‘ram la ri soni h ar xil
bo‘lganligi tufayli ulardagi elektromagnit jarayonni o‘rganishda qiyinchilik
tug‘iladi. Buni bartaraf etish maqsadida
hisobiy usuldan foydalaniladi,
ya ’ni rotor
chulg’am ining o ’ram lar soni Stator chulg‘am i o ’ram lar soniga keltiriladi. Bu
holda asinxron mashinaning tarmoqdan olayotgan aktiv va reaktiv qu w atlari, F IK
va cosq) o‘zgarmay qolishi kerak.
Stator va rotor chulg'am larining tegishlicha F, va F2 MYK lari to’lqinlarining
aylanish chastotalari o‘zaro teng bo’lgandagina asinxron mashina ishlay oladi.
Demak, stator va rotor bir xil juft qutblari soni (p, = p2 =p)ga ega bo'lishi kerak.
Bu shart bajarilganda rotor MYK to'lqini stator MYK to‘lqiniga nisbatan
qo‘zg‘almas bo‘lib o‘zaro ta’sirlashadilar. Natijada asinxron motorda statordan
rotorga elektromagnit quwat uzatiladi.
Rotori aylanayotgan asinxron mashinada elektromagnit jarayon, vektor
diagranunasi va almashtirish sxemalari Elektromagnit jarayon.
Asinxron mashina normal sharoitda ishlayotganda uning rotori stator
chulg‘ami hosil qilgan aylanma magnit maydon yo‘nalishida n < n, aylanish
chastota bilan aylanadi. Shuning uchun stator aylanma maydonining rotoiga
nisbatan aylanish chastotasini nj — n ayirma bilan aniqlanadi. Bu holda stator
chulg‘amining asosiy magnit oqimi O rotorni ns = n, — n aylanish chastotada
kesib o‘tib uning chulg‘amida EYK E2s ni hosil qiladi (“s” indeksi —
sirpanishditg* degan ma’noni beradi): E, =4,44 f, w • k . , . (11.20) Bundagi
rotor chulg‘ami EYK E2s ning chastotasi f2 quyidagicha topiladi: f2 = p n
J
60 =
p(n, - n) / 60. (11.21) Bu tenglamaning o‘ng tomonini n
J
n,ga ko‘paytirib, p n ,/ 60
= fi
va
(n,— n)/ n,= s larni hisobga oigan holda (11.21 ) ni quyidagicha yozish
mumkin: f2 = f, s , (11.22) ya’ni rotor chulg‘amidagi EYK chastotasi sirpanishga
mutanosib boiar ckan.
Aylanuvchi rotor chulg‘amining EYK E2s ni quyidagicha topish mumkin: E2s =
4,44 f2 w2 k h2 O max = 4,44 f > w2 kch2- O max= E2 s.(11.23) bu yerda E2=
4,44-f, •w2kch2 mix— rotori tormozlangan asinxron mashina EYK
Vektor diagramma.
Asinxron mashinaning vektor diagrammasi (11.19) tenglam
alar sistem asi asosida qurilib transform ator diagrammasini qurish tartibiga
o‘xshash bo‘ladi (4-bobning 4.2-bandiga qarang).
Lekin asinxron mashinada aylanma maydon mavjudligi birlamchi va ikkilamchi
chulg‘amlardagi toklarning o‘zaro ta’sirida ayrim
o ‘ziga xos xususiyatlarni yuzaga
keltiradi.
Rotor chulg‘ami fazalari
fazoda siljigan,
toklari esa
vaqt boyicha
siljiganligidan
ular rotorda MYK F2 ning yuguruvchi to‘lqinini yaratadi. Uning
aylanish chastotasi quyidagiga teng bo‘ladi:
nFi
= 60 f2 / p2 = 60 f, / Pl, (11.24) bunda: f2 va p2 — rotor tokining chastotasi va
juft qutblari soni; rotori qo‘zg‘almas boMganda stator va rotor EYK lari chastotasi
f2=f, boiadi.
Asinxron mashina ishlashi uchun stator va rotor yuguruvchi F, va F2 MYK
to‘lqinlarining aylanish chastotalari teng bo‘lishi zarur. Demak, rotorning fazalar
sonidan qat’i nazar, uning juft qutblari soni bir xil (ya’ni
p2 = Py = p)
bo‘lishi
shart.
Vektor diagrammaning rotor zanjiri uchun qurishda EYK E', va tok P2 vektorlari
orasidagi siljish burchagi quyidagicha hisoblanadi: vp2 = arctg(x'2 s)/ r'2. (11.25) 1
í ,4,0-rasmda asinxron motorning vektor diagrammasi ko‘rsatilgan.
Bu diagramma
transformatorning vektor diagrammasidan faqat shu bilan farq
qiladiki,
rotor chulg‘amida (ikkilamchi chulg‘amda) kuchlanish pasayishlarining
yig‘indisi
n =
0 da rotor chulg‘amining EYK E'2 bilan muvoznatlashadi.
Bunga
sabab shuki,
rotor chulg‘ami transformatorning ikkilamchi chulg‘ami singari
yuklamaga ulangan emas, balki qisqa tutashtirilgan. Lekin, agar kuchlanish
pasayishi O
A =
I'2-r'2[(l— s)/ s)] ni rotor chulg‘amining klemmalariga ulangan
ma’lum yuklama r'2[(l- -s)/s)] dagi kuchlanish sifatida qaralsa, u holda asinxron
motorning vektor diagrammasini ikkilamchi chulg‘amining klemmalariga
o‘zgaruvchan qarshilik r'2[( 1— s)/ s)] ulangan transformatorning vektor
diagrammasi sifatida qarash mumkin. Boshqacha aytganda, asinxron motor elektr
jihatdan aktiv yuklama r'2[(l—s)/ s)] da ishlaydigan transformatoiga o‘xshaydi.
Asinxron motorda magnitlovchi tokning transfomatomikiga nisbatan miqdor
jihatdan ancha kattaligi sababli ularning almashtirish sxemalari bir-biridan farq
qilishiga olib keladi. Agar transformator nazariyasida magnitlovchi konturni ayrim
hollarda amaliy hisoblarda e’tiborga olinmasa, asinxron motor ishini tahlil
qilganda bunday yondashib bo‘lmaydi, chunki bu holda ancha xatolikka yo‘l
qo‘yilgan bo‘ladi.
Nazorat savollari:
1. Asinxron motornin g ishlash prinsipini so‘zla b bering.
2. Asinxron mashinaning qanday ish rejimlarini bila siz?
3. Asinxron motorning T va G -simon almashtirish sxemalarini tahlil qiling.
4. Rotori tormozlangan asinxron mashinada bo’ladigan elektromagnit jarayonlar
haqida so’zlab bering.
5.
Rotori aylanayotgan asinxron mashinadagi elektromagnit jarayoni haqida
nimalarni bilasiz?
Do'stlaringiz bilan baham: |
