4-laboratoriya ishi mavzu: quroq tikish texnikasini o‘rganish. Ip va shnurlardan turli bezaklami tayyorlashni o'rganish

2.46-chizma 
Ikki chetidagi ishchi iplar asosiy iplardan to`rt barobar uzun bo`ladi. Shunga ko`ra 
to`qiladigan ipni shunday bukib asosiy ipga mahkamlash kerakki, bunda asosiy (vertikal) ipning 
uzunligi butun ip uzunligining 1/5 va ishchi ipning uzunligi butun ip uzunligining 4/5 qismini 
tashkil qilsin. 

---

Bir gal chap tomondan, bir gal o`ng tomondan to`qilib bir tuguncha hosil qilinadi. 
Tugunchani hosil qilish uchun o`rtadagi asosiy iplarni to`g`ri tortiladi, o`ng tomondagi ishchi ipni 
o`rtadagi asosiy iplar ustidan o`tkazilib, chap tomondagi ishchi ip tagiga qo`yadi (2.47-chizma). 
2.47-chizma 
 
2.48-chizma 
Chaptomondagiishchiipnio`rtadagiasosiyvao`ngtomondagiishchiiplartagidano`tkazilib, 
diagonalibo`yichao`ngishchiiporasidano’tkazibto`qiladi. 
2.49-chizma 
Ikkinchigalesaxuddishundaychaptomondanto`qiladi. 
Chaptomondagiishchiipo`rtadagiasosiyiplarustigavao`ngtomondagiishchiiptagidano`tkaziladi, 
o`ngtomondagiishchiipnio`rtadagiasosiyvachaptomondagiishchiiplartagidano`tkazilib, 
diagonalibo`yichachaptomondagivao`rtadagiiplarorasidano`tkazibto`qiladi 
(2.48-chizma). 
Tugunchani qattiq tortiladi. O`rganish qulay bo`lishi uchun ushbu tugunchadagi chetki ishchi 
iplarni har doim o`rtadagi asosiy iplar ustiga qo`yilishini bilib olish kerak. 2.49-chizmada 
ko`rsatilganidek, tuguncha ustiga tuguncha hosil qilib to`g`ri bog`ich hosil qilamiz. 2.49-chizma, 
a da tekis tugunchani chap tomondan, b da esa o`ng tomondan boshlanishi, d chizmada uning 
tayyor holatdagi ko`rinishi ko`rsatilgan. Bunday tekis tugunchani ikkita ipdan ham hosil qilish 
mumkin. Bajarilish tartibi xuddi 4 ta ip bilan bajarilgan tekis tugunga o`xshash bo`ladi (2.50-
chizma). 

---

2.50-chizma 
Tekistugunchaengasosiyvako`ptarqalgantugunchausullaridanhisoblanadi. 
Ubezakningasosiyqismiyokibezakhosilqilishdaboshqaqismlarigaqaragandamarkaziybo`lishimum
kin. Quyidatekistugunyordamidato`qilganturlixilbezaknusxalarkeltirilgan. 
Buralgantugun. Buninguchunishchiipniasosiyiplarustigafaqatchaptomondanqo`yilishikerak 
(2.51-chizma, a). O`ng tomondagi ishchi ipni esa har doim diagonal bo`yicha pastdan o`tkaziladi. 
To`qish jarayonida tuguncha bemalol buralishi kerak. Buralgandan so`ng ipni yana chap tomondan 
olish zarur. 
2.51-chizma 
2.52-chizma 2.53-chizma 
Ikkinchi usulda buning aksi bo`ladi, ya’ni chetki ishchi ipni asosiy iplar ustiga faqat o`ng 
tomondan qo`yilishi kerak. Chap tomondagi ishchi ipni esa har doim diagonal bo`yicha pastdan 
o`tkaziladi (2.51-chizma, b). 2.52-chizmada o`ngga va chapga buralgan tugunlar keltirilgan. 2.53-
chizmadaxuddishundaytugunningikkitaipbilanto`qilishiko`rsatilgan. 
Do`ngliklar. 
Markazidabittadanyokiguruhbo`libjoylashgando`ngliklarmakramenaqshiningmanzaraliko`rinishi
nita’minlaydi. 
Ularniquyidagichahosilqilinadi: 
6 
tatekistugunchalarhosilqilinadi, 
keyintugunchalarjoylashganasosiyiplaroldtomoniustidanasosiyiplarningyuqorisidanteskaritomoni
gaolibchiqiladi, 
ishchiiplariniesao`tkazibolinadi: 
chaptomondagiishchiipniyuqorichetidagiasosiyvachapishchiiporasidan, 
o`ngtomondagiishchiipniesayuqoriqismiasosiyvao`ngtomonishchiiplariorasidano`tkaziladi. 
Asosiyiplarni 
6 
tatekistugunchalarto`qimasiaylanahosilqiladiganqilibtortiladi, 
yontomondagiishchiiplarbilanesayanatekistugunchahosilqilinadi (2.54- chizma). 

---

2.54-chizma 2.55-chizma 
Agarda do`ngliklar bog`lanishi ko`zda tutilgan bo`lsa, unda ma’lum masofada keyingi 
do`nglikni hosil qilinadi, agarda bitta do`nglik kerak bo`lsa to`qishni bezak bo`yicha davom 
ettiriladi. 
Ikki xil rangli bog`ich. Bunday bezatish bog`ichlaridan eshik pardalarida, gultuvak 
solinadigan to`qimada yoki biror bir naqshga qo`shimcha sifatida foydalanish mumkin. 
Ushbu bog`ichni bir xil uzunlikdagi 4 ta ipdan to`qiladi. Belgilangan buyumdan to`rt barobar 
uzun qilib iplar kesib olinadi, ularni o`rtasidan bukiladi va asosiy ipga bog`lanadi. Keyin tekis 
tuguncha to`qiladi. Shundan so`ng yon tomondagi ishchi iplarni o`rtaga olinadi va avvalgi o`rtada 
bo`lgan asosiy iplardan tekis tuguncha to`qiladi (2.55-chizma). 
Наr bir tugunchadan so`ng iplarning o`rni almashtiriladi. Ushbu tasmani bir xil rangli 
materialdan yoki turli rangli iplardan to`qish mumkin. 
Pikoli bog`ich. Bog`ich uchun 4 ta ip kerak bo`ladi, o`rtadagi ikkita asosiy iplarning uzunligi 
buyum uzunligiga teng bo`ladi. Ikki chetki ishchi iplar - birinchi holatda ikki barobar uzun, 
ikkinchi holatda - 6,5 barobar uzun bo`ladi. Tugunchalar bir-biridan bir xil masofada bo`lishi 
uchun kartondan chizg`ich qirqib olinadi. Asosiy iplar ustida tekis tuguncha to`qiladi, keyin asosiy 
va ishchi iplar o`rtasiga karton chizg`ich joylashtiriladi va keyingi tuguncha hosil qilinadi (2.56- 
chizma, a). Chizg`ichni olib qo`yib ishni davom ettiriladi. 
Shu usulda piko bog`ichli tugunchani hosil qilish mumkin. Uchta tekis tugunchadan keyin 
iplar orasiga chizg`ich joylashtiriladi va keyingi uchta tugunchani to`qiladi, chizg`ichni olib 
qo`yiladi va uchta yangi hosil qilingan tugunchalarni avvalgilari tomon suriladi (2.56-chizma, b). 
Pikoni o`z xohishiga qarab guruhlashtirish mumkin. 2.57-chizmada piko tugunchani hosil 
qilishning turli usullari berilgan. 

---

2.56-chizma 
Ishchi iplarda tugunchali bog`ich. Bog`ichning ishchi iplaridan oddiy tugunchalar hosil 
qilinsa, u yana ham chiroyli bo`ladi. Tugunchalarniyontomonlardaturlichajoylashtirishmumkin. 
2.56- chizma, avab - tekistugunchaishchiiplaridagioddiytugunchalarbilanketma-ketkeladi. 
Ishchiiplarbuyumdanto`rtbarobaruzunbo`ladi. 
2.57-chizma 
2.58-chizmadatekisuchtatugunchadankeyinishchiiplardan 
3-4 
oddiytugunchalarto`qilishiko`rsatilgan. 
Ulardanyarimaylananihosilqilib, 
yanauchtatekistugunto`qiladi. Ishchi iplar asosiy iplardan to`rt barobar uzun olinadi.

---

2.58-chizma 
Asosiyiplardatugunchalibog’ich. Ushbu bog`ich uchun 4 ta ip kerak bo`ladi. Ikkita asosiy ip 
buyumdan ikki barobar uzun, ishchi iplar 2,5 barobar uzun bo`lishi kerak. Ishchi iplarni gorizontal 
asosiy ipga mahkamlanadi va 1-2 ta tekis tuguncha hosil qilinadi, keyin ikkita asosiy vertikal 
iplardan bitta oddiy tuguncha hosil qilinadi va yana tekis tuguncha to`qiladi (2.59-chizma), 
tugunchalar sonini o`zgartirish mumkin (2.60-chizma). 
2.59-chizma 2.60-chizma 
 
2.61-chizma 
Fonli (asosli) naqsh yoki «shaxmat» to`r. Tekis tugunchalarni shaxmat tartibida joylashtirib 
yoki iplar to`plamidan hosil qilib bu naqshni boshqa ko`rinishdagi bezaklar uchun asos (fon) 
sifatida foydalanish mumkin. Ushbu holatda iplar soni to`rtga bo`linishi va ularning barchasi 
buyum uzunligidan 3,5 barobar uzun bo`lishi kerak, chunki bu tugunda asosiy va ishchi iplar 
almashib to`qiladi (2.61-chizma). Rasmda bu tugunning to`qilish usuli va ishlatilishi ko`rsatilgan.

---

Zig-zag bog`ich. Ikkita yoki iplar to`plamidan to`qilgan zig-zag bog`ich chiroyli ko`rinadi. 
Unda ikkita ipning bittasini tarang tortib turiladi, ikkinchi ipni shu birinchi ip atrofida aylantirib 
to`qiladi. So`ngra, aksincha, ikkinchi ipni tarang tortib turiladi, birinchi ipni shu ikkinchi ip 
atrofida aylantirib to`qiladi va hokazo (2.62-chizma). Bunda ip buyum uzunligiga nisbatan uch 
barobar uzun olinadi. Rasmda iplarning o`rnini almashib turishi raqamlar bilan ko`rsatilgan. 
2.62-chizma 
Gorizontal tugun. Bu tugunni hosil qilish uchun asosiy gorizontal ipga 2 ta ishchi ipni 
mahkamlaymiz. Hosil bo`lgan 4 ta ipning uchlaridagi chetki chap ipi asosiy ip, qolgan 3 ta ipni 
ishchi ip deb olinadi. 1-asosiy ipni o`ng qo`l bilan gorizontal ravishda barcha ishchi iplarning 
ustidan tortiladi. Asosiy ipning buklangan joyini to`g`nog`ichlab olinadi (2.63-chizma, a). 
2.63-chizma 
Chap qo`l bilan 2 ishchi ipni chap tomonidan asosiy ip ustidan olib o`tilib birinchi halqa 
hosil qilinadi( 2.63-chizma, b). 
So`ngra 2 ishchiipniasosiyipdaikkinchihalqahosilqiliboldingatortiladi (2.63-chizma, d). 
Hosil bo`lgan 2 ta halqani tekislab qo`yiladi (2.63-chizma, e). 
Xuddi shunday tarzda 3 va 4- ishchi iplar ham to`qiladi. Bu tugunlardan bir necha qator 
gorizontal va diagonal to`qilib, turli nusxalar hosil qilish mumkin (2.64, 2.65-chizma). 
 

---

2.64-chizma 2.65-chizma 
Ishni yakunlash usullari. Biror buyumni to`qishni boshlashni bilish bilan birga, uni 
yakunlashni ham bilish muhimdir. Ishni turlicha yakunlash mumkin: kokila, popuk, tekis va 
hokazo. 
Kokila.
Ishning oxirida bir qator gorizontal tugun to`qiladi. Ipning uchlarini tekis qilib 
qirqiladi. Hosil bo`lgan kokilani tekis, to`lqinsimon yoki burchak qilib ham kesish mumkin. Agar 
to`qilgan buyumning ipi bir necha qavat buralgan iplardan tashkil topgan bo`lsa, ipning bu 
buramalarini tarqatib yuborilsa ham bo`ladi. U holda kokila hurpayib chiqadi (2.66-chizma). 
2.66-chizma