4-курс талабаси Турсунов Жасурбек нинг Амалий бугалтерия фанидан Asosiy vositalar Amortizatsiyasi

Bir maromda hisoblash; Bajarilgan ish hajmiga proporsional hisoblash; Xizmat yillari yig‘indisiga proporsional hisoblash (kumulyativ usul); Kamayib boruvchi qoldiq qiymatdan hisoblash.

«Asosiy vositalar» ga muvofiq (p.23,24) jamlangan amortizatsiya (eskirish) ni hisoblash qo‘yidagi usullar bo‘yicha amalga oshirilishi mumkin:
Hisob siyosatida amortizatsiya (eskirish) ni hisoblashning u yoki bu usulini doimiy tarzda tanlab olish yoki har to‘rtta usulni bir vaqtning o‘zida u yoki bu asosiy vositalar bo‘yicha belgilab olish mumkin. Shuni ta’kidlash joizki, ushbu usullarni qo‘llashda amortizatsiya (eskirish) summasi turlicha bo‘lishi va u Soliq Kodeksida ko‘zda tutilgan bir maromda hisoblab chiqildan miqdordan kam yoki ko‘p bo‘lishi mumkin. Shuning hisob siyosatida kam yoki ko‘p hisoblangan amortizatsiya (eskirish) summasini soliqga tortish jihatlari ham aniq belgilab olingan bo‘lishi lozim.
Amortizatsiya (eskirish) ni hisoblash usullarining moxiyatini, ularning solik solish bazasiga ta’sirini qo‘yidagi misol asosida ko‘rib chiqaylik. Aytaylik, avtomashinaning boshlang‘ich qiymati – 1000000 so‘m, korxona tomonidan ko‘zda tutilgan likvidatsion qiymat – 100000 so‘m, xizmat muddati – 5 yil, yillik eskirish me’yori – 20%. Texnik pasportida xizmat muddati davrida ko‘zda tutilgan ish hajmi (soatlarda) – 10000 soat. Mashinaning haqiqatda ishlagan vaqti hisob ma’lumotlari bo‘yicha 1-yilda – 2000 soat, 2-yilda – 3000 soat, 3-yilda – 2500 soat, 4-yilda – 1500 soat, 5-yilda – 1000 soat.
Bir maromda hisoblash usuli. Ushbu usulning mohiyati shundaki, u amortizatsiyalanadigan qiymatni foydali xizmat muddat davomida bir maromda (miqdorda) hisoblashni, jamlangan amortizatsiya (eskirish) ni bir maromda ko‘payib borishini va qoldiq qiymatini bir maromda kamayib borishini taqozo etadi.
Ushbu usulda avtomashinaning foydali xizmat muddati yillari bo‘yicha hisoblangan, jamlangan amortizatsiya (eskirish) summasi va qoldiq qiymati qo‘yidagicha

Yillar	Boshlan-g‘ich qiymat	Amorti-zatsiyala-nadigan qiymat	Amorti-zatsiya me’yori	Yillik amorti-zatsiya	Jamlan-gan amorti-zatsiya	Qoldiq qiymat
1	1000000	900000	20%	180000	180000	820000
2	1000000	900000	20%	180000	360000	640000
3	1000000	900000	20%	180000	540000	460000
4	1000000	900000	20%	180000	720000	280000
5	1000000	900000	20%	180000	900000	100000

Yil-lar	Boshlan-g‘ich qiymat	Amorti-zatsiyala-nadigan qiymat	Ish hajmi, soat	Amorti-zatsiya me’yori, so‘m	Yillik amorti-zatsiya	Jamlan-gan amorti-zatsiya	Qoldiq qiymat
1	1000000	900000	2000	90	180000	180000	820000
2	1000000	900000	3000	90	270000	450000	550000
3	1000000	900000	2500	90	225000	675000	325000
4	1000000	900000	1500	90	135000	810000	190000
5	1000000	900000	1000	90	90000	900000	100000