4. Badiiy asar g‘oyasi, mavzusi, pafosi va estetik ideal. Reja

4-seminar mashg'uloti

4. Badiiy asar g‘oyasi, mavzusi,  pafosi va estetik ideal.

Reja:

1. Badiiy asar mavzusi va iste’dod darajasi.

2. Badiiy g‘oya va ijtimoiy g‘oyaning o‘ziga xos qirralari.

3. Mavzu, g‘oya, obraz va estetik ideal munosabati.

  4. Pafos va uni yuzaga keltiruvchi omillar.

5. Estetik idealning ijtimoiy hayotga mosligi masalasi. (Biror badiiy asar misolida.)

Har qanday adabiy asarda o'quvchiga etkaziladigan ma'lum bir hissiy kayfiyat mavjud. Ba'zi asarlar o'quvchini xafa qiladi, boshqalari uni kuldiradi, boshqalari esa kitobda tasvirlangan harakatlarni o'qigan asar qahramoni emas, balki o'quvchi kabi his qiladi. O'qish paytida paydo bo'lgan his-tuyg'ular o'quvchini badiiy asarning badiiy olamida sodir bo'layotgan barcha narsani o'ziga xos nuqtai nazardan baholashga, uning qiziqishini, personajlar taqdiriga shaxsan qatnashishini, hamdardligini aniqlashga majbur qiladi. Adabiyot asarlarining bu xususiyati ishning yo'llari deb ataladi.

"Yo'lbarslar" atamasi g'oyaviy va hissiy jihatdan baholash sohasini, yozuvchining u tomonidan takrorlangan va mazmunli voqelikka bo'lgan munosabat sohasini qamrab oladi. Patoslarda u eng ko'p Pafos - bu asarning asosiy hissiy ohangi, asosiy hissiy kayfiyat, shuningdek, muallif tomonidan xarakter, voqea, hodisani hissiy va baholovchi yoritish. Ushbu ta'rifdan patolarning muallifning pozitsiyasi va asarning mafkuraviy ovozi bilan bevosita bog'liqligi darhol aniq bo'ladi. Pafos yozuvchini o'zi yaratgan jonlantirishga yordam beradi san'at olami, va o'quvchi adabiy asarning badiiy olamida sodir bo'ladigan belgilar va voqealarni muayyan hissiy idrok etishga moslashadi.

Asarning umumiy kayfiyati, hissiy "atmosferasi" o'quvchining idrokini tartibga soladi, diqqatini uning personajlari va voqealarini tasvirlashda ta'kidlagan urg'ularga qaratadi.

Pafos muallif tomonidan tasvirlangan voqealar va qahramonlar obrazini baholashning murakkab kombinatsiyasi natijasida yuzaga keladi. Uni aniqlash uchun muallifning pozitsiyasi va asarda tasdiqlangan axloqiy qadriyatlar tizimi juda muhimdir, demak, pato nafaqat hissiyot, balki muallifning fikrlari, ratsional inshootlari orqali ham shakllanadi. Patozlarda ratsional va hissiyot ajralmas tarzda birlashadi, bir-birini aniqlaydi va qo'llab-quvvatlaydi. M. M. Baxtin bunga e'tiborni qaratdi: “Favqulodda tushunish mumkin emas. Tushunish va baholashni ajratish mumkin emas: ular bir vaqtning o'zida va yagona yaxlit aktni tashkil etadi ”1.

1 Baxtin M.M. Og'zaki ijodning estetikasi. - M., 1979 yil.

DA adabiy asar patosning o'zi har doim baholovchi rolni bajaradi, ma'qullash yoki norozilikni, rahm-shafqatni yoki masxara qilishni, hayratlanishni yoki dahshatni bildiradi, shuning uchun patlarni sezish, tushunish muallifning yozuvchi tomonidan yaratilgan san'at olamiga nisbatan pozitsiyasini tushunishga katta hissa qo'shadi. Yaratuvchida uning yaratilishiga nisbatan tarafkashligi yashirin.

Kasallikning bir nechta asosiy turlari mavjud: qahramonlik, fojia, romantizm, sentimentallik, drama, hazil, satira, invektiv. Ushbu turlarning har birining o'ziga xos xususiyatlariga e'tibor berishdan oldin shuni ta'kidlash kerakki, ba'zida (bu kamdan-kam hollarda sodir bo'ladi) muallif tasvirlanganga nisbatan shaxsiy munosabatini ongli ravishda va astoydil yashiradi, qiziquvchan, tashqi kuzatuvchining niqobini kiyib, hissiy rang berishdan qochadi. Masalan, I. A. Buninning "Rimga yo'lda" qisqa hikoyasi yozilgan. San'atda tasodifiy narsa yo'q, ammo bunday "betaraflik" juda o'ziga xosdir badiiy ziyofat. Bu erda biz patlarning yo'qligi bilan emas, balki nol patoskop deb atash mumkin bo'lgan maxsus xilma-xillik bilan shug'ullanmoqdamiz.

mujassamlangan qiymat yo'nalishi Yozuvchi muayyan ijtimoiy-madaniy vaziyatda ”1, - ta'kidladi A. B. Yesin