4. 1psi 21guruh talabasi Mehriddinova Marjonaning umumiy psixologiya fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

Qobiliyatlar rivojlanishini quyidagi jadval orqali ko‘rish mumkin.

Qobiliyatlar borasidagi psixologik nazariyalar.

G‘arbiy Yevropalik olimlar psixologiyadagi irsiyat nazariyasiga qarshi chiqadilar Masalan, shveysariyalik psixolog V.Boven qalbaki doktrina deb tarbiyaviy tadbirlardan voz kechish jinoyat bõlur edi, deb ta’kidlaydi. Ingliz bioximigi S.Gouz kishi qobiliyatining rivojlanishi uchun to‘siqlar biologiyaga qaraganda ijtimoiy sharoitda ko'proqdir, deb uqtiradi. Ingliz psixologi, D.Kidjin ham aynan shunday xulosaga kelib, tarbiyaning kishi intellektual rivojlanishiga hal qiluvchi ta’siri haqida fikr yuritiladi.

Ikkinchi konsepsiyaning vakillari qobiliyatni butunlay hayot va tarbiyaning ijtimoiy sharoiti belgilaydi deb uqtiradilar. Masalan, Gelvesiy o'z vaqtida tarbiya yordamida geniyni yaratsa bo'ladi, degan edi. Rus olimi A.N.Leont’ev ham o‘zining funksional organlar nazariyasi bilan bu nazariyaga A.Uxtomskiy asos solgan boõlib, shunga o‘xshash konsepsiyani yoqlaydi. Masalan, tabiiy qobiliyatni muhitga bog'liq deb hisoblaydi. Modomiki, ishchilaming bolalari ulg'ayadigan og‘ir ijtimoiy muhitdagi kishilaming madaniv va intellektual rivojlanish darajasi past ekan Mutlaqo tabiiyki, bu bolalar ham o‘z ota-onalanning rivojlanishi darajasidan o'tib keta olmaydilar deydi u.

Ko'pchilik olimlar vunderkindlar jismonan zaif deb biladilar. Lekin bu xulosa noto‘g‘ri. Vunderkindlaming hammasi aqlan va jismonan soppa soğ Buni isbotlash uchun 20-yillarda amerikalik psixologlar tomonidan tadqiqotlar o‘tkazilgan. Bu tadqiqotga A.Terroen boshchilik qilgan. Ular tadqiqot uchun 15000 o‘quvchilami o‘gil bola va qizlami saralab oldilar. Ular umumiy aqlan rivojlangan, o ziga xos xususiyatli 6 yoshdan 12 yoshgacha bo lgan bolalar edi. Saralash jarayoni test natijalan va o'qituvchilaming tavsifhomasi asosida o‘tkaziladi. So‘ng bu o‘quvchilar 10-yil mobaynida tadqiq etiladilar. Bu o‘quvchilar boshqalarga nisbatan sogliql arming farqi yo'q, ular ham kasal boMadilar, asablari charchaydi. Lekin baribir ular boshqalarga nisbatan sog'lom, har tomonlama rivojlangan yetti muchali sog‘ bolalardir.