4- mavzu : Organizim himoyasining nospetsifik omillari. Ishning maqsadi

---

4- Mavzu : Organizim himoyasining nospetsifik omillari. 

 Ishning maqsadi:
Organizim himoyasining nospetsifik omillarini va imunitet 
haqidagi ta`limotning rivojini o`rganish.
 
Nazariy qism
: Organizmning infeksiyalarga qarshi tug‘ma nomaxsus himoya 
omillari- gateri va shilliq qavatlar, limfatugunlari, organizmdagi suyuqliklar (so'lak, 
ko‘z yoshi, me’da-ichak, nafas va siydik-tanosil yodlarining shilliq moddalari, limfa, 
qon zardobi)ning bakteritsid ta’siri, normal mikroflora, fagositoz qiluvchi 
hujayralar, tabiiy killedar, organizmning fiziologik reaksiyaiari va boshqalar kiradi. 
Teri va shilliq qavatlar. 
Mikroblar asosan organizmga teri va shilliq qavatlar 
orqali kiradi. Yuqori qavat epiteliy hujayralarining doimo yangilanishi, teri va yog‘ 
bezlari ajratmalari, shilliq qavat suyuqliklari mikroblaming ichkarigakirishiga 
to'sqinlik qilib, teri va shilliq qavatlami tozalabturadi. Teri faqat mexanik to'siq 
vazifasini o‘tab qolmay, bakteritsid (mikroblami o'ldiruvchi) ta’sirga ham ega. Bu 
teri muhitining kislotali ekanligi (pH-5,5) (sut, sirka va yog‘ kislotalari hisobiga) va 
teri bezlari ishlab chiqaradigan har xil omillarga bog‘liq. Shuning uchun 
teridadoimiy yashaydigan, shu muhitga chidamli saprofit mikroblardan farqli 
o'laroq, gemolitik streptokokk, ichak tayoqchasi, salmonellalar kabi patogen 
bakteriyalar uzoqyashamaydi. 
Ko'z, nafas, og‘iz, me'da-ichak va siydik-tanosil yoTlarining suyuqliklari 
tarkibida baktcritsid ta’sirga ega bo'lgan lizotsim kabi fermentlar mavjud. 
Lizotsim mukolitik fermentlar guruhiga kiruvchi, haroratgachidamli oqsil bo‘lib, 
atsetilmuramedaza deb ham ataladi. Bu ferment hay von va o'simlik to'qimalari 
suyuqliklarida, odamning ko'z yoshi, balg'ami, so’lagi, qoni, ona suti, peritoneal 
(qorin bo'shlig'i) suyuqligida uchraydi. U asosan, bakteriyalami eritib ynboradi, 
lekin viruslarga ta’sir qilmaydi. Bu moddaning bakteriologik ta’sir mexanizmi, 
bakteriyahujayraxi 
devoridagi 
peptidoglikan 
qavati 
polisaxarididagi 
N-
atsetilmuramil kislotasi va N-atsetilglyukozamin moddasi orasidagi bog‘nj 
gidrolizga uchratishi bilan bog'liq. Buning na- tijasida hujayraning o4kazuvchanligi 
o‘zgarib, bakteriya nobud bo’ladi. Masalan, hayvonlar terisidagi shikastlangan joyni 
doimo 
yalab 
turadi, 
bundasoMakdagi 
lizotsim 
hisobiga 
mikroblar 
jarohatgatushmaydi. 
Limfa tugunlari. 
Ten va shilliq qavat «to'siqlarini» yengib o’tgan 
mikroorganizmlar limfaga tushadi, limfa tugunlari patogen bakteriyalami tutib 
qoladi va halokqiladi. 
Patogen mikroorganizmlar limfa tugunlariga tushgach, u yerda yallig‘lanish 
jarayoni yuzaga keladi. Bunda to’qimalardan leykotoksin, leykopenik omil, 
gistamin, serotonin va boshqa moddalar ajraladi, bular leykotsitiarga ta’sir etib, 
ularning faolligini oshiradi. Leykotsitlar yallig'langan joyda to'planib mikrobning 
to'qima, qon va a’zolarga tarqalishiga yo‘l qo'ymaydi. 
Yallig'lanish natijasida gavda harorati ko4ariladi, alsidoz. gipoksiya 
rivqjlanadi,buIarhamo‘znavbatida patogen mikroorganizrnlarga bakteritsid ta’sir 
ko'rsatadi. 

---

Endositoz organizmni patogen mikroorganizm va boshqa begona omillardan 
tozalovchi kuchJi jarayondir. U fagositoz, retseptorlar orqali amalga oshadigan 
endositoz va pinositoz ko'rinishida kechadi.