4- ma'ruza. Impul`s. Mexanik ish va energiya. Reja

6. Elastik deformatsiyalangan jismning potentsial energiyasi.

Potentsial energiya, jismning qismlarini fazoda o'zaro joylashishi bilan aniqlanganligidan quyidagi xulosaga kelish mumkinki: agar, prujinani cho'zilishida uning qismlarini o'zaro joylashishining o'zgarishi ro'y bersa, u holda potentsial energiyani o'zgarishi ro'y beradi. Shuning uchun, elastik deformatsiyalangan jismning potentsial energiyasi haqida gap yuritiladi.

Elastik deformatsiyalangan jismning potentsial energiyasi – fizik kattalik bo'lib, jism bikirligining yarmini, uning deformatsiyasini kvadratiga bo'lgan ko'paytmasiga teng:

Elastik deformatsiyalangan jismning potentsial energiyasi jism qismlarining bir-biriga nisbatan o'zaro joylashishiga bog'liq, masalan prujina o'ramlari. Cho'zilgan prujinaning uchini siljitganda, bajarishi mumkin bo'lgan ish, cho'zilgan prujinaning boshlang'ich va oxirgi holatiga bog'liq.

-chizma.

Cho'zilgan prujinani cho'zilmagan holatga qaytishidagi bajargan ishini topaylik, ya'ni, cho'zilgan prujinani potentsial energiyasini topamiz.

,

bu yerda,

W_p - jismni potentsial energiyasi;

k - prujinani bikirlik koeffitsienti(yoki oddiy bikirlik);

x - absolyut deformatsiya (prujinani cho'zilishi yoki qisqarishi);

A - cho'zilgan prujina bajarayotgan ish.

Elastik deformatsiyalangan jismning potentsial energiyasi, elastiklik kuchi jismning deformatsiyasi nolga teng bo'lgan holatga qaytganda bajargan ishiga teng.

Bu ifodadan ko'rinadiki, bir xil kuch bilan turli prujinalarni cho'zib, biz ularga potentsial energiyani turli zahirasini beramiz.

Prujinani bikirligi qancha katta bo'lsa, ya'ni, elastiklik koeffitsienti qancha katta bo'lsa, potentsial energiyasi shuncha kichik bo'ladi, va teskarisi: prujina qancha yumshoq bo'lsa, uni cho'zgan shu kuchni o'zida ko'proq energiya zahirasiga ega bo'ladi.

Buni quyidagicha tushuntirish mumkin: agar bir xil ta'sir etuvchi kuchda yumshoq prujinani cho'zilishi qattiq prujinaga nisbatan katta bo'lishini inobatga olsak, qo'yilgan nuqtada kuchni yo'lga ko'paytmasi ham katta bo'ladi.
7.Quvvat.

Quvvat– skalyar fizik kattalik bo'lib, ishni bajarish tezligini anglatadi va son

qiymat jihatdan birlik vaqtda bajarilgan ishga teng:

,

bunda dA - elementlar ish, d t -elementar dA ishni bajarish uchun ketgan vaqt.